Recordaantal ultimatums in 2022: leden zijn zuinige loonsverhogingen zat

De FNV heeft in het afgelopen jaar 80 ultimatums gesteld om werkgevers onder druk te zetten om hogere lonen te betalen. Dat is het hoogste aantal ultimatums sinds het begin van deze eeuw. Veel afspraken zijn dus met grote moeite tot stand gekomen, ondanks de krapte op de arbeidsmarkt.

De FNV sloot 332 cao’s af. In 80, bijna een kwart, stelde de FNV een ultimatum, terwijl de vakbond dat in een gemiddeld jaar ongeveer 50 keer doet. De FNV houdt vanaf 2000 bij hoeveel ultimatums er jaarlijks verstuurd worden: brieven naar werkgevers dat de FNV uitonderhandeld is omdat werkgevers aanhoudend te weinig bieden tijdens de cao-onderhandelingen. FNV-leden geven daarbij aan dat zij in actie willen komen als de werkgever niet aan de eisen tegemoetkomt. 

Acties en stakingen

In ruim een kwart van de cao-trajecten mondde een ultimatum uit in stakingen en acties. Het aantal stakingen was vergelijkbaar met andere jaren, maar er waren er dit jaar wel een aantal die in het oog sprongen, bijvoorbeeld bij NS, Gall & Gall, bij de Bijenkorf, in het streekvervoer en op Schiphol.

Hete adem in nek

FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha: ‘Er blijft flinke druk nodig vanuit onze leden om goede loonsverhogingen te realiseren. Gezien de ongekende inflatie en de hete adem van de rekeningen in hun nek, zijn veel leden bereid actie te voeren. Ze zijn de zuinige loonsverhogingen zat. Een ultimatum leidt vaak tot betere afspraken.’

Loongolfje moet golf worden

De lonen zijn in het afgelopen jaar met gemiddeld meer dan 4% gestegen. Voor mensen die op het minimumloon zitten stegen de lonen het sterkste: 4,8%. De loontendens is omhoog. Zo heeft de FNV in de 14 cao’s die in het arbeidsvoorwaardenseizoen 2023 vallen, vanaf 1 december, een gemiddelde loonstijging behaald van 6,1%. Voor mensen op WML is dat 6,5%.

Automatische prijscompensatie

In 37 cao’s is een vorm van automatische prijscompensatie (APC) afgesproken. Dat is 11% van alle afspraken. In bijna een kwart van de cao’s is de laagste loonschaal nu 14 euro per uur. De looneis van 2022 was APC plus € 100, gebaseerd op inflatiecijfers van oktober 2021, namelijk 3,3%.

Op rem getrapt terwijl gaspedaal nodig is

Boufangacha: ‘Met de ongekende inflatiecijfers van afgelopen jaar had niemand rekening gehouden. Gemiddeld hebben we de looneis ongeveer gerealiseerd, zeker voor mensen die lagere lonen hebben. Maar de afgesproken lonen blijven ver achter bij de ontwikkelde inflatie in het afgelopen jaar. En de werkgevers trappen alweer op de rem, terwijl het gaspedaal nog lang niet stevig genoeg is ingedrukt. We zien afgelopen najaar wel steeds meer dubbele cijfers in de loonsverhogingen, zoals bij IKEA en de wasserijen. Die ruimte is er en onze acties hebben tot hogere lonen geleid. Ook is in een toenemend aantal cao’s het APC-principe terug te vinden. Maar dat is nog steeds veel te weinig. Overigens kan de loonsverhoging die de APC met zich meebrengt, ook in stappen worden gerealiseerd als een bedrijf het aantoonbaar lastig heeft.’  Bedrijven maken nog steeds flinke winsten en er is ruimte voor een loongolf, geeft ook het CPB aan.

Zeggenschap en vervroegd uittreden

Verder zijn er in 43% van de cao’s afspraken gemaakt over vervroegde uittredingsregelingen (RVU), in 17% van de cao’s zijn er ook nog eens intentieafspraken daartoe gemaakt (samen 61%). In een derde van de afgesloten cao’s zijn nu afspraken over meer zeggenschap over werktijden, zoals bijvoorbeeld zelfroosteren, begrenzing van overwerk, recht op vrije weekenden (zwembaden) en onbereikbaarheid (Movares, Heineken), en 4-daagse werkweken (bijvoorbeeld in bouw-cao’s).

Lid worden helpt

Boufangacha: ‘Veel mensen vinden ook: we verdienen beter, op alle fronten: zowel loon als afspraken voor meer zekerheid en zeggenschap. En zij zien dat het helpt om lid te worden.’

Zie hier economische analyse: er is ruimte voor forse loonsverhogingen