Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Grensoverschrijdend gedrag is ongewenst gedrag waar jij je niet goed over voelt en waar jij geen toestemming voor hebt gegeven. Bij grensoverschrijdend gedrag brengt iemand je schade toe op fysiek, mentaal of emotioneel vlak. Dit kan verschillende vormen aannemen zoals discriminatie, pesten, (seksuele) intimidatie en agressie. Daders kunnen collega’s of leidinggevenden zijn, maar ook bijvoorbeeld patiënten, klanten of passagiers. Grensoverschrijdend gedrag kan lastig zijn om aan te geven, zeker als diegene die jouw grenzen overschrijdt meer macht heeft dan jij.
Grensoverschrijdend gedrag kan iedereen treffen, maar het komt vaker voor bij vrouwen, jonge mensen, LHBTI’ers, mensen met een migratieachtergrond en mensen met een beperking. Daarnaast loop je ook meer risico op grensoverschrijdend gedrag als jij niet in vaste dienst bent binnen jouw organisatie. Denk daarbij aan een tijdelijk contract, flexibel contract, 0-uren contract of werk dat jij doet als zelfstandige.
Wanneer je grensoverschrijdend gedrag meemaakt of ziet kan je naar een vertrouwenspersoon stappen. De meeste organisaties en/of sectoren hebben zo’n vertrouwenspersoon. Helaas blijkt uit onderzoek van de FNV dat maar de helft van de werknemers de vertrouwenspersoon kent. Hiervan vindt 12% dat de vertrouwenspersoon niet deskundig is en heeft 15% geen vertrouwen in deze persoon. De FNV vertrouwenstelefoon kan een luisterend oor en advies bieden aan mensen die te maken hebben met grensoverschrijdend gedrag.
Vormen van grensoverschrijdend gedrag
Bijna een op de vijf mensen krijgt te maken met intimidatie op het werk. Intimidatie is gedrag waardoor iemand zich bedreigd kan voelen. Je kunt zowel lichamelijk als psychisch geïntimideerd worden. Onder intimidatie valt onder andere een intimiderende aanraking, schelden, een dreigement via de mail of als iemand dreigend dichtbij je komt.
Bijna een kwart van werkend Nederland heeft te maken met agressie op de werkvloer. Agressie kan verbaal zijn zoals schelden, schreeuwen of een zeer felle discussie. Agressie kan ook fysiek zijn door bijvoorbeeld schoppen, slaan of iets kapot maken.
Seksuele intimidatie is iedere vorm van seksueel gedrag dat door het slachtoffer als ongewenst, bedreigend en/of vernederend wordt ervaren. Bij seksuele intimidatie gaat het altijd om het gedrag met een seksuele ondertoon.
Dit kunnen intieme vragen over je privéleven of seksueel getinte opmerkingen zijn. Verder bestaat er ook non-verbale seksuele intimidatie. Denk hierbij aan gluren, het versturen van seksuele afbeeldingen of staren. Seksuele intimidatie kan ook lichamelijk contact zijn, zoals een hand op je billen. Ook ongewenst zoenen, aanranding en verkrachting vallen onder seksuele intimidatie.
Van alle werkenden in Nederland krijgt 6% te maken met seksuele intimidatie. Bij vrouwen krijgt zelfs 11% hiermee te maken. 2% van de werkenden in Nederland is zelfs aangerand of verkracht op de werkvloer.
Seksuele intimidatie kan in tegenstelling tot de andere ongewenste gedragingen soms ook strafbaar zijn. Dat is het geval als er sprake is van aanranding (het dwingen van een ander tot het plegen van ontuchtige handelingen).
Pesten komt vaker voor dan je denkt. 7% van de werkenden in Nederland krijgt te maken met pesten op de werkvloer. Wanneer we spreken over pesten hebben we het over ongewenst negatief gedrag, waartegen iemand zich niet kan verdedigen.
Het gedrag herhaalt zich en houdt langere tijd aan. Bijvoorbeeld voortdurende kritiek, vernederende opmerkingen, iemand negeren of kleineren, roddelen of kwaadaardige geruchten, leugens en valse beschuldigingen verspreiden. Ook flauwe grappen kunnen als pesten worden ervaren. Pestgedrag ka direct gericht zijn tegen de persoon, maar ook minder direct.
Wanneer iemand je ongelijk behandelt op basis van je afkomst, geslacht, seksuele geaardheid, leeftijd, handicap of chronische aandoening, politieke gezindheid, arbeidsrelatie, soort contract (deeltijd of fulltime, vast of tijdelijk), burgerlijke staat, nationaliteit, godsdienst of levensbeschouwing, dan kan er sprake zijn van discriminatie.
Het is discriminatie wanneer iemand onderscheid maakt tussen de één en de ander op basis van kenmerken die niet uitmaken bij de situatie. Van de werkenden in Nederland krijgt 8% te maken met discriminatie. Mensen worden voornamelijk gediscrimineerd op afkomst, huidskleur of nationaliteit.
Discriminatie kan ook zijn dat je minder betaald krijgt dan je mannelijke collega’s als je een vrouw bent. Het kan zijn dat je een baan niet krijgt vanwege een beperking. Of dat je niet mag komen solliciteren omdat je een islamitische achternaam hebt.
Gevolgen voor het slachtoffer
De gevolgen van grensoverschrijdend gedrag kunnen heel ernstig zijn, niet alleen voor het slachtoffer zelf, maar ook voor de omgeving. Zo ervaart 36% van de mensen wie grensoverschrijdend gedrag overkomt stress en een kwart geeft aan minder goed te functioneren. Dit stapelt allemaal zo veel op dat 14% zich ziekmeldt en 2% denkt zelfs na over zelfdoding*.
*Denk jij aan zelfdoding of maak je je zorgen om een ander? Bel met 0800-0113
Mensen vinden de omgangsvormen op de werkvloer zo belangrijk dat 36% overweegt om hierdoor van werkgever te veranderen en 26% er over denkt om in een hele andere sector te gaan werken.
Met welke van deze gevolgen het slachtoffer te maken krijgt kan per situatie verschillen. Hoe lang, hoe vaak en door wie het gedrag plaatsvindt kan ook de gevolgen beïnvloeden.
Wanneer het slachtoffer van het gedrag uit dezelfde organisatie komt als de dader, zijn de gevolgen vaak groter dan wanneer de dader van buiten komt. Denk bij dat laatste aan bijvoorbeeld passagiers, klanten en patiënten.
Veel werkgevers reageren nog niet goed op meldingen van grensoverschrijdend gedrag, waardoor het slachtoffer nog meer de dupe wordt. Zo kan het gebeuren dat diegene geen werk meer krijgt of ontslagen wordt. Dat is natuurlijk de omgekeerde wereld.
Gevolgen voor omstanders
Niet alleen slachtoffers zien de gevolgen van grensoverschrijdend gedrag. Als mensen getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag geeft hen dat ook een onveilig gevoel. Ze weten vaak niet wat ze moeten doen, zeker als ze zien dat de leidinggevende niets doet om het grensoverschrijdende gedrag te stoppen of dit zelf veroorzaakt. Omstanders kunnen het ook lastig vinden om wat te doen omdat ze bang zijn zelf buiten de groep te vallen. Hierdoor kunnen ook omstanders angst of stress ervaren.
Gevolgen voor de organisatie
Als er in een organisatie een onveilige cultuur heerst dan zullen mensen niet op hun best functioneren. Ze durven niet te zeggen wat ze vinden. Daarnaast kunnen mensen ziek worden door grensoverschrijdend gedrag. Verder zullen werknemers ook eerder de organisatie verlaten en kan de organisatie imagoschade lijden. Dat kost de organisatie veel geld. Het investeren in een sociaal veilige cultuur verdient zich al gauw terug.
Rapport grensoverschrijdend gedrag
De werkvloer in Nederland is niet veilig. Uit onderzoek van de FNV blijkt dat veel werkenden te maken hebben met pesten, seksuele intimidatie of andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. In de helft van de gevallen is de leidinggevende de veroorzaker. Daarnaast voelt 83% van de mensen die grensoverschrijdend gedrag meemaakt zich niet ondersteund door de organisatie.
Het onderzoek loopt nog steeds en we kunnen jouw hulp hier goed bij gebruiken! De vragenlijst kost je ongeveer 10 minuten en de antwoorden worden vertrouwelijk verwerkt. Vul hier onze vragenlijst in.
Impact van grensoverschrijdend gedrag op werkenden
De FNV doet al enkele jaren onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag en de gevolgen voor het leven van slachtoffers. Op basis van eerdere data heeft de FNV een analyse gemaakt van de factoren die invloed hebben op de gevolgen van grensoverschrijdend gedrag.
Rapport online grensoverschrijdend gedrag
Uit een enquête van de FNV blijkt dat ook op de werkvloer online grensoverschrijdend gedrag plaatsvindt, zoals sexting, cyberpesten en intimidatie. 95% van de werknemers die dit meemaakt ervaart negatieve gevolgen, zoals stress of angstklachten. De FNV pleit er daarom voor om ook de online werkvloer veilig te maken.
