Opinie: Onthulling geheim experiment met basisinkomen

De FNV bestuurders van het project en Jeroen beschouwen de vluchtige tarieven op Schiphol. Een kansrijk vervolg stijgt op. Een alternatieve miljoenennota gloort aan de horizon.

Als het systeem niet werkt

In het eetcafé ‘100 smaken groen’ zit ik met Bram en Ageeth, de twee vakbondsbestuurders, om de tafel met een kop koffie.
‘Wat betreft de politiek’, begint Ageeth. ‘Er is wellicht voldoende draagvlak voor een basisinkomen, echter ik zie nog wel wat obstakels in de aanpak. Het obsessief overal aan willen rekenen zorgt geheid voor complexiteit en dan lekker de effecten weg.’
Bram komt aan met een quote van Kate Raworth, een van de bekendste economen die inziet dat economische groei niet de oplossing, maar het probleem is. ‘Het heeft geen zin om te vechten tegen een economisch model dat niet werkt. Als een model niet werkt maak dan een nieuwe.’
‘Dat is ook precies wat we willen bereiken met het basisinkomen’, roept Ageeth.

Basisberekening

We hebben een list nodig.
‘Jullie hebben al eens gesproken over de bagagemedewerkers op Schiphol’, breng ik naar voren. ‘Wat als we de proef uitbreiden naar deze groep en dit financieren met een verhoging van de vliegtarieven? Zullen we er toch eens aan rekenen?  Wat als elke passagier op Schiphol bijdraagt aan het basisinkomen van de bagagesjouwers?’
Bram pakt een bierviltje en noteert e.e.a. Ageeth pakt haar laptop. ‘Ik ga eens wat vluchtprijzen opzoeken. Zullen we die als tiranniek bekend staande prijsvechter nemen?’

We zetten ruim in. 4000 medewerkers die gemiddeld 24 uur per week gaan werken. We gunnen ze toch wel 4 weken vakantie per jaar. Dat komt uit op 1578 mensen 8 uur per dag werken. Dat is vast wel genoeg om de vliegtuigen te laden en te lossen.
Bram denkt even hardop. ‘Laten we uitgaan van een ietwat modern Schiphol. Het aantal vluchten per jaar is al teruggebracht naar 450.000. Dat is per dag.’ Hij tikt wat op zijn telefoonscherm. ‘Dat is per dag 1233 vluchten. Met 1578 mensen moet dat te doen zijn’, zegt hij met de opgewektheid van een vakbondsman die een klinkend resultaat boekt op het gebied van verantwoorde werkbelasting.
Ageeth roert zich. ‘Ik heb hier een vlucht naar Málaga. 3 opeenvolgende dagen. 109 euro, 59 euro, 83 euro. Ruimbagage, maximaal 20 kg kost je 48 euro en dan mag je ook nog je zitplaats zelf kiezen.

Werken voor de samenleving

Bram is intussen met pen bezig op het bierviltje.
‘Eens zien. Een basisinkomen van 2000 euro in de maand. Met 4000 landgenoten is dat dan 96 miljoen euro per jaar. Per vlucht 213 euro en met gemiddeld 150 passagiers, 1,42 euro. Als elke reiziger op schiphol 2 euro meer betaalt is het rond en heb je ook nog ruimte om te anticiperen op personeelsverloop.
Sjoerd brengt ons een kop bonensoep met lenteuitjes. Ontspannen door de groene omgeving babbelen we wat over een toekomst met een basisinkomen en werken voor een samenleving waarin visie leidend is.

Vluchtige prijzen

Ageeth kijkt nog even op haar laptop en begint te lachen. ‘Tijdens al die perikelen rond de lonen van de bagagesjouwers riepen die vliegdirecteurtjes dat een paar euro verhoging absoluut niet in de vliegtarieven konden. En dit zijn de prijzen naar Málaga 20 minuten later. 109 is nu 63, 59 is nu 63 en 83 nog steeds 83.
“En bij KLM dan?’
‘182 euro, 205 euro en 156 euro. Koffer in het ruim kost 55 euro. Dat luchtverkeer doet gekke dingen met het brein van topmanagers. Ingewikkeld doen over 2 euro terwijl de prijzen op Schiphol tussen skyhigh en 4 meter onder zee niveau heen en weer schieten.’
Een treffende bekrachtiging van Ageeth.
‘Ik zie geen enkel argument om niet standaard 2 euro bij de vliegprijzen op te doen voor een uitbreiding van ons experiment.’
Het herinnert me aan een uitspraak in 2020 toen Covid uitbrak en werkgevers de NOW-uitkeringen binnenharkten. Diezelfde multinationals die tegelijkertijd wel bonussen uitkeerden aan topbestuurders en aandeelhouders. ‘ALS DAT KAN, IS ER GEEN ENKEL ARGUMENT OM HET BASISINKOMEN NIET IN TE VOEREN.’

Het betere model

Sjoerd serveert een aardappelsalade met broodje.
‘De aanname van 2000 euro basisinkomen per maand. Dit is hoger dan bij onze proeven in het Noorden.’
‘Ja’, zegt Bram. ‘Dat klopt. Met een hoge inschatting van het basisinkomen blijkt het dan toch een financieel fluitje van een cent. Dat geeft onze opzet meer kracht. Punt van aandacht is wel dat rond Schiphol de huisvesting duurder is dan in het Noorden.
Met een structurele oplossing als het basisinkomen moeten we de basiskosten voor levensonderhoud beter kunnen beheersen. Dat geldt vooral voor de woonlasten. Ik zie het als een onderdeel van het betere model.’

Miljoenennota

Wat betreft de andere inititieven in industrie, zorg en horeca zijn Ageeth en Bram vol goede moed dat ze het aantal deelnemers kunnen uitbreiden. Vooral de verschuivingen van werknemers in de verzekeringen naar de zorg zelf zijn veelbelovend. Een goedkopere zorgverzekering door veel effectievere zorg, lagere arbeidslasten en meer tevredenheid bij het zorgpersoneel, hangt in de lucht. Meer agroplantaardige horecaondernemers als Sjoerd tonen interesse voor basisinkomen met een dag in de week werken op het land.

Visie de vrije hand gevend komt een mooie voorlopige afsluiter van ons project levensgroot in beeld. Dat op Prinsjesdag de minister van Financiën de miljoenennota presenteert op 5 bierviltjes gerangschikt als de Olympische ringen.
 

Jeroen van Linge,
FNV-lid

Deel 8 van deze serie over het basisinkomen vind je hier