Je kunt een baan hebben waarbij je vaker buiten de normale werktijden aan de slag moet. Denk aan nachtwerk, weekendwerk of consignatiediensten. Welke regels gelden er dan voor jou? Wat mag je werkgever wel en niet van je vragen? En wat betekent dat voor je gezondheid?
Tijdens nachtdiensten raakt je normale ritme van dag en nacht verstoord. Je bent dan meer vermoeid en minder alert. Daardoor kun je situaties minder goed inschatten. Dat kan weer gevolgen hebben voor jou en anderen.
In veel functies is het ook niet verstandig of veilig om alleen aan het werk te zijn. Je werkgever moet zorgen voor genoeg personeel in de nacht. Je werk is dan niet zwaarder dan nodig is. Meer informatie over 's nachts werken vind je op de website van FNV Young & United.
Er zijn verschillende soorten werk buiten normale tijden. Ieder met zijn eigen regels en afspraken.
Bij een consignatiedienst sta je buiten werktijd stand-by voor je werk, bijvoorbeeld ’s avonds of in het weekend. Dit heet ook wel een pieper-, piket- of wachtdienst.
Lees meer over de consignatiedienst en download ons e-book
Tijdens zo'n dienst moet je bereikbaar zijn voor onverwachte situaties op je werk. Als je een oproep krijgt moet je je werk zo snel mogelijk (komen) doen. De tijd waarin je bereikbaar moet zijn, is geen arbeidstijd. Het wordt pas arbeidstijd als je tijdens je dienst opgeroepen wordt en lichamelijk aanwezig bent op de werkplek. Meestal krijg je alleen loon voor de echte arbeidstijd.
Het kan zijn dat er over loon voor consignatiedienst andere afspraken staan in je cao of arbeidsovereenkomst. Kijk in je cao welke regels voor jou gelden.
Je bent niet verplicht om in het weekend te werken. Behalve als je dit vooraf met je werkgever hebt afgesproken. Werk je wel in het weekend, dan heb je ieder jaar recht op tenminste dertien vrije zondagen. Je mag in ieder geval weigeren om meer dan 40 zondagen te werken. Je cao kan hiervan afwijken.
Er zijn bedrijven en instanties waar ook in het weekend personeel nodig is. Denk bijvoorbeeld aan ziekenhuizen, politie of beveiliging. Je werkgever kan je dan vragen om ook in het weekend te werken. Hiervoor moet hij eerst akkoord krijgen van de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging. En je moet er zelf natuurlijk akkoord mee gaan.
Er zijn geen wettelijke regels voor een weekendtoeslag als je werkt op zaterdag of zondag. Je werkgever hoeft je dus niet extra te betalen of er extra vrije tijd voor te geven.
Afspraken binnen jouw bedrijf of instelling over werken op zondag vind je in je arbeidsovereenkomst of cao.
Je hebt nachtwerk als je meer dan één uur werkt tussen 0.00 uur 's nachts en 6.00 uur 's ochtends.
In een periode van zestien weken mag je maximaal 36 nachten werken. Je cao mag hiervan afwijken. Je mag maximaal zeven nachtdiensten achter elkaar werken.
Er zijn geen wettelijk afspraken over extra vergoeding voor nachtwerk of een nachttoeslag. Je werkgever hoeft je dus niet extra te betalen of er extra vrije tijd voor te geven.
In je cao of arbeidsvoorwaarden staan afspraken over werken tijdens de nacht. Deze kunnen per bedrijf of instelling verschillen. Kijk dus in je cao welke regels voor jou gelden.
Regelmatig in de nacht werken heeft gevolgen voor je gezondheid, welzijn en de veiligheid. Lees onze tips om de risico’s van werken in de nacht te beperken.
Drink de laatste drie uur van je nachtdienst geen koffie. Je valt dan na je dienst makkelijker in slaap. Je zou denken dat een glaasje alcohol je helpt om in slaap te vallen. Maar door alcohol slaap je minder vast. En je slaapt al moeilijker omdat het dag is, dus kun je het beter niet doen.
Eet aan het begin en tijdens je nachtdienst meer eiwitten, en vlak voor je naar huis gaat juist meer koolhydraten.
Eiwitten helpen je om alert te blijven. Koolhydraten maken je juist wat slaperiger.
Voorbeelden van eiwitten: zuivel, mager vlees, magere vis, kip, kalkoen.
Voorbeelden van koolhydraten: brood, pasta, aardappelen, fruit, bonen, granen.
In ons digitale boekje 'Wat doet een nachtwerker in zijn broodtrommel?' vind je nog veel meer tips. Het boekje is alleen als pdf via e-mail verkrijgbaar.
Neem voldoende pauze tijdens je nachtdienst. Doe als je de mogelijkheid hebt, zelfs een powernap. Een dutje van maximaal twintig minuten doet wonderen.
Zeker in de zomer, als je in het licht naar huis fiets. Licht maakt je wakker. In de winter als het ’s morgens nog lang donker is, heb je daar geen last van.
Zorg voor een lekker bed in een goed geventileerde kamer. Denk ook aan de standaard tips, zoals geen beeldschermen met blauw licht (laptop, telefoon) voor je gaat slapen.
Heb je een paar uur geslapen? Ga dan lekker naar buiten. Licht zet je biologische klok weer goed, dus het is belangrijk om voldoende daglicht te pakken.
Een gezond lijf dat voldoende beweging krijgt, voelt zich beter en slaapt beter. Loop een stukje tijdens je pauze of neem de fiets naar je werk.
Heb je invloed op de roostering? Vraag dan om een snel en voorwaarts roterend rooster. Dat is een vijfploegendienst, waarbij je maximaal twee tot vier diensten van dezelfde soort achter elkaar hebt. Daarna moet je 24 uur vrij zijn voor je met een nieuwe dienst start. Zo houd je het best rekening met je biologische klok. Kijk ook in je cao welke afspraken er zijn over werktijden.
In veel cao’s is geregeld dat je hier recht op hebt. Met een PMO krijg je een beeld van je gezondheid en hoe je die kunt verbeteren. Ook goed om te weten: de uitslag is privé, dus alleen jij krijgt die te horen.
Neem contact met ons op bij vragen of problemen over je werk. Wij helpen je graag!