Column: Polderen op drijfzand

In deze aflevering doet FNV-lid Jeroen verslag van de laatste dag. We pikken de draad weer op in de geschiedenis van Nederland in het algemeen en de glasfabriek in het bijzonder. Ervaringen uit het verleden zijn geen aanleiding tot optimisme. Het PFAS dossier krijgt een groteske uitbreiding. De noodzaak voor het oprichten van de partij M’25 wordt allengs duidelijker.

De laatste dag

Afscheid nemen van zoveel mensen waarmee je tegen de stroom in hebt moeten knokken om deze fabriek te behouden is moeilijk, merk ik. Veel achterblijvers pinken een traantje weg. Ik kom weinig mensen tegen die enige logica kunnen ontdekken in het ontslag van een aantal mensen. De enige rode draad die niet te missen is, is dat er enorm veel parate kennis verdwijnt. ‘Kennis kan je ook in de weg zitten’, was de reactie van de manager toen de or de toen nog voorgenomen braindrain ter discussie stelde.
‘Alsof een kapitein op een mammoettanker zonder loods denkt aan te kunnen meren’, zegt Tai.

Door deze opmerking dwalen mijn gedachten af naar de vierploegendienst periode in deze fabriek en de parallel met de Titanic. Verslechtering van de arbeidsvoorwaarden blijken fataal voor het bedrijf. De symbolische reddingsboot van de bond heeft het schip destijds nog net van de ramkoers met de ijsberg af kunnen brengen.

‘De wolken boven Westerbroek hebben de vorm van puzzelstukjes’,  stelt Tai vast na telescopische bestudering van dit stukje aarde. ‘In de navigatie op zee kunnen ze bij bewolking geen ster schieten.’ ‘Koersen volgens gegist bestek dus’, zegt de Marsbewoner en maakt een denkbeeldig sprongetje van de ijsbergen van de Titanic naar de poolkappen van Groningen.

Waardedaling van de poolkap

‘Jeroen’, begint Tai. ‘Die arbeidsvoorwaardenverslechtering. Wat voor effect kunnen we verwachten op de poolkappen bij jullie? Ik blijf de term poolkap maar gebruiken voor die afvalberg’, legt de Marsman uit. 
‘Mogelijk niks, mogelijk groeien ze zelfs sneller aan. Het is wel zo dat de aanwas iets minder waard zou kunnen zijn vanwege de lagere arbeidskosten.’ ‘Groeiende poolkappen met licht afnemende vermogensaanwas?’ Bijtende spot baant zich moeiteloos door  400 miljoen km. heelal.

We komen weer uit bij waar onze eerste ontmoeting mee begon. Als hoge arbeidskosten echt een probleem zijn, is stoppen met belasting op arbeid een serieuze optie. Dat was meer dan 20 jaar geleden al zo en blijkbaar nu nog steeds zo. Wie gaat in dit land, waar bij een debat over waarheidsbevinding de rechtstaat wegzakt in het drijfzand, radicaal andere koersen varen die naar echte oplossing leiden?
‘Ja’, zegt Tai. ‘Dat PFAS dossier van jullie is plotseling erg interessant geworden.

PFAS dossier

De Marsman geeft een bijzondere wending aan dit gesprek, maar toont aan behoorlijk goed gevoel voor beeldspraak te hebben. De afkorting PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Dit zijn door de mens gemaakte stoffen die van nature niet in het milieu voorkomen. Voorbeelden van PFAS zijn GenX, perfluoro octanoic acid  en PFOS. Glibberige afkortingen voor stoffen met extreem afstotende werking. Alles glijdt er vanaf. En nu is teflon Rutte in dit door demissionaire bewindspersonen van D’66 en VVD beheerde dossier geslipt. Straks een mooie klus voor Renske van Leijten en Pieter Omtzigt.  Deze bestrijders van onrecht kunnen zich nog wel even uitleven op alle drijfzandklussen.

De nieuwe partij in oprichting op Mars, M’25, de partij die niet wordt gehinderd door aardse deelbelangen, wil met echte oplossingen komen zodat niet de zelfde fout opnieuw wordt gemaakt. 'Of zoals Einstein al zei: “Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt”.’
‘Dit geldt voor Den Haag. Dit geldt voor Westerbroek.’

Het jaar 2001

Ik herinner me het jaar 2001, toen ik werd aangesteld als productie-engineer. De productie-organisatie was enkele jaren daarvoor in een visieloze vorm van bezuinigen op arbeid ontdaan van een aantal leidinggevenden. Met productiviteitsdaling tot gevolg. Een nieuw afdelingshoofd met visie stelde de leidinggevende structuur weer te verbeteren ook al betekende dit een toename in niet direct productief personeel. Met succes. Het was simpel. Ik citeer een passage uit werk dat toen allang bekend was.

“Eenvoudig uitgedrukt: het zijn niet de problemen

die stress veroorzaken, maar de belemmeringen om ze op te lossen” (De Sitter, 1981,

p. 155). Werkstress is dus primair een onbalans in de organisatie.[1]

Het simpele feit dat in de organisatie capaciteit was  geschapen om obstakels uit de weg te ruimen was voldoende om de productiviteit een flinke boost te geven. Ik maakte als engineer daar ook deel van uit al realiseer ik me dat nu pas goed.

De jaren ’90  en ’10 zijn terug. ‘Wie zijn geschiedenis niet kent is gedoemd haar te herhalen. Uitkleden van de organisatie en verslechtering van arbeidsvoorwaarden is bij loyale oudgedienden wel bekend.

Partij M’25

‘Feiten, visie en echte oplossingen, daar gaat het om Jeroen.’ Met deze woorden haalt Tai mij terug in de wereld van vandaag.
7 april 2021 gaat de geschiedenis in als de dag dat partij M’25 wordt gestart. Een dag nadat in Den Haag door Tjeenk Willink  een nieuwe polderactie op het drijfzand van het Binnenhof wordt gestart. De dag dat in De Volkskrant in ‘beter leven’ de vijftien-urige werkweek weer eens wordt uitgelegd. Met de conclusie dat onze ongezonde werkcultuur aangeleerd gedrag is. Het goede nieuws is dat dat ook weer afgeleerd kan worden.
‘Jeroen, jij gaat hier op deze site fungeren als onze woordvoerder’, besluit Tai onze vijfde ontmoeting.

Jeroen van Linge

FNV kaderlid