Column: Polderen op drijfzand

Een Marsbewoner en een werknemer bespreken hoe in ons falend systeem de opstapeling van lapmiddelen leidt tot drijfzand. Deze serie beschrijft hoe door de grote afstand tot de aarde hebzucht verdwijnt en denken vanuit het collectief belang ons van het verstikkend moeras kan bevrijden. De serie Polderen op drijfzand, episode 19 door Jeroen van Linge, FNV lid

De overname van PPG door Nippon Electric Glass begint veelbelovend. De FNV organiseert een Japanse dag voor de bedrijfsledengroep. 
Jeroen komt met het basisinkomen. Niet alleen om armoede te voorkomen, maar ook als fundament ter vervanging van drijfzand in de polder.

Eind aan de geheimzinnigheid

Het hing al in de lucht nadat eerder op een zaterdag een grote groep Aziaten onder begeleiding van enkele glasvezelbobo’s door de fabriek ging. Concurrent Nippon Electric Glass (NEG) gaat PPG Fiberglass overnemen. Oktober 2017 is het zover. Bij het personeel overheerst vreugde. Een drempel naar hoge verwachtingen is er niet gezien hun ervaringen met het arbeidsklimaat van de afgelopen jaren. De grote vraag voor ons is of en wat er met het lokale management gebeurt.

FNV organiseert een Japanse dag

Al voor de daadwerkelijke overname organiseert onze FNV-bestuurder een kaderdag met leden van andere Japanse bedrijven. Later blijkt niet voor het eerst dat wij als vakbondsleden beter geïnformeerd zijn over de dingen dan de directie. Bij de overnameceremonie blijkt dit onder andere uit een mooie toespraak en de overhandiging van een cadeau van de vakbondskanjer die ook or-voorzitter is.

Wat we ook leren is dat Japanse bedrijfsleidingen in eerste instantie erg terughoudend zijn in het vervangen van lokaal management. In principe zijn ze sowieso niet erg voor het ontslaan van mensen. Maar na een periode van stilte en informatie-inwinning kan het maar zo zijn dat ze opeens toeslaan, zoals één van de ervaren kaderleden het formuleerde. Dat biedt toch hoop.

Middenkader weer in beeld

De Japanse vice-president heeft al snel in de gaten hoe de hazen lopen in dit bedrijf. En dus komt hij bij ons. ‘Van Fleischman hoor ik niks over jullie afdeling. Kunnen we eens van gedachten wisselen?’
Teruglopend van de bijeenkomst zeggen we tegen elkaar: ‘Dat is lang geleden. Echte visie en perspectief.’
Deze Japanner zoekt uitbundig contact met werkvloer en middenkader. Tijdens een noodsituatie trekt hij een overall aan en steekt zijn handen uit de mouwen bij het spinproces. Zo’n man is het. Dit is de aanpak waar we vertrouwen uit putten.
Wat hem bijzonder verbaasd is dat de productiemedewerkers 10 minuten voor einde dienst al in de startblokken staan bij de klok. Deze beschamende situatie lijkt maar niet te verbeteren. Hij draait er niet omheen. ‘We have a management problem.’ Het klinkt veelbelovend in de oren van het middenkader. Gaat er toch wat gebeuren?

Het basisinkomen

‘Tai, het is eigenlijk zó simpel.’
‘Ik ben heel benieuwd Jeroen. We komen vandaag toe aan een laatste maar belangrijke component van onze nieuwe wereld.’
‘Het is niks nieuws Tai’, maar net als bij veel andere logische oplossingen die we het afgelopen jaar besproken hebben vraagt het om visie en moed.’
‘Kom maar op Jeroen.’
‘Wat bijna niemand weet is dat al in 1971 het basisinkomen op een haar na is ingevoerd. Het ging op de valreep niet door omdat men een scheidingsgolf, veroorzaakt door vrouwen die de vrijheid roken, vreesde.
Persoonlijk vrijheid gaat het hier om. Één van de mooie consequenties verbonden aan het basisinkomen. Ieder individu heeft een mate van vrijheid en onafhankelijkheid waardoor ruimte en tijd ontstaat om keuzes te maken. Of je nu voor betaald werk kiest of onbetaald een bijdrage met toegevoegde waarde aan de samenleving doet. Denk hierbij aan mantelzorg en de vele andere vormen van vrijwilligerswerk waar de maatschappij al niet meer zonder kan.’
Een enthousiaste glans in de ogen bereikt mij vanaf Mars. Ik vervolg nog enthousiaster.

Armoedebestrijding

‘Er ligt een geweldige kans om armoede en de daarmee verbonden problematiek, zoals ongezond leven, dagelijkse zorgen, kinderen die niet van hun kindertijd genieten op te lossen. Mensen die in armoede leven en dagelijks een strijd voeren om te overleven, leveren in het algemeen geen zinvolle bijdrage aan de maatschappij. Als we dit doorbreken kunnen deze mensen van toegevoegde waarde zijn voor de samenleving.
‘Fantastisch Jeroen. Lijkt me logisch. Een goed argument voor zo’n systeem.’
Meer aanmoediging heb ik niet nodig.
‘We zijn nu eigenlijk terug bij onze eerste ontmoeting. Jouw uitleg over hoe de opeenstapeling van organisatorische lapmiddelen als gevolg van systeemfouten in onze maatschappij tot een fundament van drijfzand heeft geleid.’

De grootste efficiencyslag ooit

Het basisinkomen maakt de grootste efficiencyslag ooit mogelijk. Want het woud aan uitkeringsinstanties kan op de schop.
En daar blijft het niet bij. Ten gevolge van de flexibilisering van de arbeidsmarkt is menig werkende op zoek naar zekerheid de weg kwijt. Ondoelmatige wetgeving en lapmiddelen om de zekerheid te herstellen kunnen worden afgeschaft.’
Tai onderbreekt mij even. ‘Dat we elkaar even goed begrijpen. Kun je een voorbeeld geven?’
‘Tai in 1998 is de wet ‘Flexibiliseren Arbeid en Zekerheid’ ingevoerd. Het niet in vaste dienst nemen van personeel is daarna volledig uit de hand gelopen. Het is een obsessie bij de werkgever. Als voorbeeld van een lapmiddel noem ik nieuwe wetgeving in 2015. De Wet Werk en Zekerheid. Allemaal gerommel in de marge en de enige zekerheid is dat werkgevers allerlei uitwegen zoeken om iemand maar niet in vaste dienst te nemen. Kijk om je heen. Uitzendbureaus, payrollbedrijven, detacheringsbedrijven, vakbonden, UWV, sociale zaken. Allemaal bezig met het al of niet aan het werk zijn van mij en vele anderen. Drijfzand Tai. Daarboven op in 2018 een nieuw lapmiddel, de Wet Arbeidsmarkt in Balans. Hoe de werkgevers op hun achterste benen steigeren is gewoon aandoenlijk.’
Ik vervolg mijn betoog.
‘Met de invoering van het basisinkomen verandert de arbeidsmarkt in een overzichtelijk terrein waar betaalde banen en arbeidsverhoudingen duidelijk zichtbaar zijn. De fundamentele zekerheid maakt het leven voor de mens een stuk prettiger. De werkgever kan maatschappelijk verantwoord op jacht naar flexibele arbeid.
De eenvoud van het basisinkomen als structurele oplossing voor een flexibele arbeidsmarkt met voldoende zekerheid brengt ons een veel slagvaardigere samenleving. Kosten gaan misschien voor de baten uit, maar de baten kunnen de kosten enorm overtreffen. De hoge kwaliteitsprijsverhouding lonkt. Een prachtig marketingargument.’

Jeroen van Linge,
FNV lid