Nederland zakt op internationale index bescherming werknemersrechten

Nederland zakt dit jaar voor het eerst in de geschiedenis van de eerste naar de tweede categorie op de Trade Union Rights Index van de ITUC. De ITUC Global Rights Index van het Int. Vakverbond (IVV) toetst elk jaar de mate waarin rechten van werknemers worden geëerbiedigd.

Petra Bolster, internationaal secretaris en lid dagelijks bestuur van de FNV: ‘De Nederlandse overheid is slippendrager van de werkgevers en draagt daarmee actief bij aan de verslechtering van arbeidsvoorwaarden van honderdduizenden werknemers.’

De naleving van werknemersrechten is de afgelopen jaren steeds verder verslechterd. Tot vorig jaar scoorde Nederland altijd als één van de beste landen in de wereld samen met Zweden, Duitsland en Oostenrijk. De ITUC meet de naleving van werknemersrechten in 148 landen aan de hand van 97 indicatoren, zoals: wie mag cao’s afsluiten namens werknemers, is er bescherming van werknemers die vakbondswerk doen, is het recht op collectief onderhandelen over arbeidsvoorwaarden goed geregeld? En is er toegang tot de werkvloer voor vakbonden, kan er gestaakt worden? Landen worden ingedeeld op een schaal van 1 tot 5, waarbij 5 de laagste categorie is. Nederland is nu voor het eerst ingedeeld in categorie 2.

2022-ITUC-Rights-Index-Exec-Summ-EN.pdf

Gebrek aan criteria vakbonden

Een toenemend aantal gevallen van het niet naleven van werknemersrechten maakt dat de score voor Nederland is gedaald. Er zijn onvoldoende objectieve criteria welke vakbonden collectieve onderhandelingen mogen voeren en cao’s afsluiten. Bolster: ‘De overheid tolereert vakbonden waar de onafhankelijke behartiging van werknemersbelangen niet centraal staat. Dat draagt duidelijk bij aan dit nieuwe dieptepunt.’ Dergelijke bonden worden ook wel ‘gele bonden’ genoemd.

Werkgevers zetten met overheid werknemers op 1-0 achterstand

Bolster: ‘Overheid én werkgevers staan er gekleurd op, dat zie je wel aan de waslijst van aantastingen van gewone werknemersrechten. De overheid faciliteert de werkgevers. De werkgevers nemen alle ruimte om (kwetsbare) werkenden uit te buiten. Wij zullen niet nalaten hier continu op te wijzen, en als het moet de druk verder op te voeren met rechtszaken. Dit is de fundering waarop de oneerlijke verdeling in onze maatschappij verder wordt uitgebouwd. Inperken van de rechten van werknemers en het algemeen verbindend verklaren van cao’s die zijn afgesloten door niet-onafhankelijke bonden door de overheid, zet werknemers op 1-0 achterstand.’  

Werkgevers die weigeren te onderhandelen

De Nederlandse overheid faciliteert gele bonden door de cao’s die deze bonden afsluiten algemeen verbindend te verklaren, ook als er onder werknemers weinig of geen draagvlak is. Er zijn in Nederland ook werkgevers die weigeren te onderhandelen over een cao. Zo weigert TUI met FNV te onderhandelen over een cao voor haar cabinemedewerkers. Ondanks dat meer dan 55% van de werknemers vakbondslid is en zij hun uitdrukkelijke wens om zich door de vakbond te laten vertegenwoordigen kenbaar hebben gemaakt. TUI kiest voor afspraken met de OR. FNV bepleit haar recht op collectief onderhandelen nu bij de rechter.

Passieve houding overheid ondermijnt representatieve vakbonden

Of een vakbond de naleving van de cao kan afdwingen door rechtszaken of stakingen wordt ook niet getoetst. Bolster: ‘Staken doen we als het moet en rechtszaken moeten we helaas geregeld voeren. Deze passieve houding van de Nederlandse overheid ondermijnt het cao-model tussen onafhankelijke partijen en ook de positie van de representatieve en onafhankelijke vakbonden. De overheid is de slippendrager van de werkgevers.’ Platformbedrijven als Deliveroo, Uber en Helpling weigeren zelfs rechtelijke uitspraken uit te voeren.

Kritische werknemer verliest baan

Sommige bedrijven discrimineren werkenden, die actief zijn voor een vakbond. Bolster: ‘Dat criterium is ons uit het hart gegrepen. Zo verloor een medewerker van Thuisbezorgd zijn baan omdat hij kritisch was over de arbeidsvoorwaarden en de Radical Riders had opgericht. Een vakbond van fietskoeriers, die werken voor online bezorgbedrijven als Gorillas, Uber Eats en Thuisbezorgd. Zo ondermijnen werkgevers werknemersrechten.’

Vleesverwerkende industrie weigert al 15 jaar medewerking

In de vleesverwerkende sector probeert de FNV al meer dan 15 jaar om afspraken te maken over toegang van vakbondsvertegenwoordigers tot de werkplek. De werkgevers zeggen alleen akkoord te gaan als ze daartoe wettelijk worden verplicht. Daarom pleiten de vakbonden voor een wettelijke regeling van de toegang tot de werkvloer. Alleen dan is het mogelijk om bijvoorbeeld flyers uit te delen bij pluimveebedrijven – nu leidt dat regelmatig tot agressie en intimidatie in een sector waar de overgrote meerderheid arbeidsmigrant is. 

Stakingsrecht staat onder druk

Tenslotte staat het recht om te staken in Nederland onder druk. Zo zetten bedrijven stakingsbrekers in. Ook ziet de FNV een stijging in het aantal gevoerde rechtszaken door werkgevers om stakingen te voorkomen en dat de Nederlandse rechters steeds vaker beperkingen en verboden opleggen.