Internationale handelsverdragen

Internationale handelsverdragen zijn afspraken tussen twee of meer landen over onderlinge handel. Dat begint op Europees niveau: vooral de EU houdt zich hiermee bezig. Omdat handelsverdragen invloed hebben op onze werknemersrechten, gezondheid en milieu, strijdt FNV voor eerlijke, duurzame en sociale handel.

FNV strijdt voor duurzame handel

Handelsverdragen gaan vaak over de toegang tot elkaars markten (handelsbarrières) en de bescherming van investeringen van bedrijven. Het is de bedoeling dat ze ook goed zijn voor de economie en werkgelegenheid. Helaas hebben vooral grote bedrijven (multinationals) er voordeel van. Dat gaat vaak ten koste van bijvoorbeeld onze werknemersrechten, gezondheid en milieu.

Wat zijn onze voorwaarden aan internationale handelsverdragen? 

FNV heeft in SER-verband – samen met de sociale partners – een aantal uitgangspunten gedefinieerd voor de beoordeling van handels- en investeringsverdragen. Dit noemen we ook wel de SER-meetlat. Dit verwoordt onze voorwaarden voor internationale handelsverdragen:

• Vermindering van de ongelijkheid in de wereld en zorgen voor duurzame welvaart
• Controle op belangrijke regels die over arbeid gaan, zodat er geen dwangarbeid, geen kinderarbeid en geen discriminatie is
• Vrijheid van vakbondsorganisatie
• Vakbonden het recht geven om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden
• Verbetering van de Europese beschermingsniveaus voor arbeidsomstandigheden
• Publieke diensten horen niet thuis in handelsverdragen (denk aan energielevering, drinkwatervoorziening en postlevering)
• Overheden moeten de vrijheid hebben om bepaalde diensten van algemeen belang te verklaren en om maatregelen te nemen in het belang van hun bevolking
• Het onderhandelingsproces van de handelsverdragen moet transparant zijn met voldoende ruimte voor democratische controle 

Wat zijn de gevolgen als de handelsverdragen niet voldoen?

Als internationale handelsverdragen niet aan bovenstaande voorwaarden voldoen, dan kan dat een aantal negatieve gevolgen hebben:

Investeringsclaims als verdienmodel: de burger betaalt
Via een speciaal juridisch systeem (ISDS, ICS) krijgen multinationals het recht om Nederland (of een ander land in Europa) aan te klagen. Dat kan als zij economische schade ondervinden van bepaalde wetten of maatregelen. Dit betekent dat de winst van grote bedrijven belangrijker wordt dan de bescherming van het milieu, de werknemer en de consument. Als deze (miljarden)claims worden toegewezen, betekent dat veel extra kosten voor de aangeklaagde landen en hun burgers. Dit juridische systeem beschermt alleen de belangen van buitenlandse investeerders. Zo vormen zij oneerlijke concurrentie tegenover binnenlandse investeerders. Het systeem geeft uitsluitend rechten aan de buitenlandse investeerders, zonder bijbehorende verplichtingen.

Banenverlies
De rechten van werknemers komen onder druk te staan. In landen zoals de VS, Canada en de Zuid-Amerikaanse landen zijn arbeidskosten lager en is de productie goedkoper. Regels voor milieu en veiligheid zijn daar minder streng. De landbouw en andere industrieën in Europa worden geconfronteerd met een enorm banenverlies door deze concurrentie uit het buitenland.

Meer onzekere contracten
Bedrijven in Europa gaan goedkoper produceren om te kunnen blijven concurreren. Hierdoor zullen bijvoorbeeld vaste banen ingeruild worden voor goedkope tijdelijke contracten.

Marktwerking
Multinationals krijgen nog meer vrij spel. Het risico hiervan is vooral duidelijk geworden tijdens de COVID-19 crisis. Op zoek naar de goedkoopste productielocaties bleken wij daardoor volledig afhankelijk van China voor de toevoer van persoonlijke beschermingsmiddelen (mondkapjes).  De dominantie van multinationals zorgt voor nog meer marktwerking, bijvoorbeeld in de zorg, en nog minder echte banen. Bij marktwerking bepalen vraag en aanbod de prijzen, de kwaliteit en de service.

Slecht voor de gezondheid
Het gevaar dreigt dat er producten op onze markt komen die schadelijk zijn voor onze gezondheid, zoals hormoonvlees, chloorkippen en genetisch gemanipuleerd voedsel. Door handelsverdragen gelden voor sommige producten de regels van het land of gebied van de verdragspartner. Het gaat dan bijvoorbeeld om standaarden voor voedselveiligheid en consumentenbescherming bij cosmetica en medische producten. Standaarden in landen zoals de VS, Canada en de Zuid-Amerikaanse landen zijn veelal lager dan die in Nederland en Europa.

Status van actuele handelsverdragen

De meest actuele handelsverdragen waarover recent door de EU is onderhandeld of op dit moment nog wordt onderhandeld, zijn:

• CETA; over vrijhandel tussen de EU en Canada
• EU-Mercosur; over vrijhandel tussen de EU en Mercosur-landen
• ECT; energieverdrag tussen meer dan 50 landen
• Handelsverdrag met de UK als gevolg van Brexit

CETA: Handelsverdrag tussen de EU en Canada

CETA staat voor Comprehensive Economic Trade Agreement, en gaat over vrijhandel tussen Canada en de Europese Unie. 

• CETA is inmiddels gedeeltelijk in werking na goedkeuring door het Europees Parlement. 
• Het investeringsdeel van CETA moest daarna nog door de nationale parlementen van de EU worden geratificeerd. In Nederland is dit eind 2019 gedaan door de Tweede Kamer (nipte meerderheid), maar moet de Eerste Kamer er nog (steeds) over stemmen. 
• Recent heeft het parlement van Cyprus onder voorwaarden tegen het investeringsdeel gestemd. Het is nog niet bekend wat de gevolgen zijn van dit besluit van Cyprus. Alertheid en actie van onze kant blijven daarom voorlopig van groot belang.

Meer weten over CETA? Lees de folder ‘CETA: feiten en fabels’

EU-Mercosur: handelsverdrag tussen de EU en de Mercosur-landen 

Het internationale handelsverdrag EU-Mercosur gaat over vrijhandel tussen Europa en de zogenaamde Mercosur-landen. Dit zijn Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay.

De onderhandelingen zijn afgerond en er ligt een principe-akkoord. Dit akkoord wordt nu voorgelegd aan de lidstaten van de EU en van Mercosur.

Lees meer over dit verdrag

ECT: Energy Charter Treaty tussen meer dan 50 landen

Het Energy Charter Treaty (ECT) is een verdrag dat de integratie tussen energiemarkten moet bevorderen. Het verdrag biedt bescherming aan investeerders. Dit met o.a. als doel om de leveringszekerheid en -veiligheid van energie te vergroten. 

• Omdat vooral bedrijven en investeerders in fossiele energie bescherming krijgen, heeft dit mogelijk gevolgen voor het bereiken van de klimaatdoelstellingen van Parijs. 
• Eind 2019 begon het ECT met een vernieuwingsproject om het verdrag aan te passen aan veranderde omstandigheden. Ook streeft het ECT naar uitbreiding in landen waar recent fossiele brandstoffen zijn ontdekt, vooral in Afrika en Zuid-Amerika.
• In december 2019 ondersteunde de FNV een wereldwijd initiatief, in de vorm van een open brief aan de EU en de EU-lidstaten, over deze beoogde vernieuwing. 
• De meer dan 50 verdragspartners lijken niet echt bereid tot vernieuwing. De klimaatdoelstellingen van Parijs zijn daarom nog steeds in groot gevaar. Omdat unanimiteit een vereiste is voor vernieuwing, lijkt een spoedige vernieuwing met voldoende perspectieven voor het klimaat uitgesloten.  
• De coalitie Handel Anders! verklaarde recent het ECT tot belangrijk speerpunt. 
• Wij als FNV steunen ook de TUED-beweging, Trade Unions for Energy Democracy. Voor deze beweging is het ECT ook een heel belangrijk aandachtspunt. 

TiSA en TTIP

De TiSA (Trade in Services Agreement) is een wereldwijd verdrag over diensten en TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) is een verdrag tussen de EU en de Verenigde Staten. Ze gaan in op liberalisering van respectievelijk de dienstensector en transatlantische vrijhandel.

• In 2015 besloot ons Ledenparlement om beargumenteerd “nee” te zeggen tegen TTIP.
• Sinds Trump president is van de Verenigde Staten liggen de onderhandelingen over de internationale handelsverdragen TTIP en TiSA stil. De rol van de VS in internationale handelsverdragen met Europa is op dit moment onzeker. 
• Het is niet ondenkbaar dat in de nabije toekomst onder Biden de onderhandelingen over TTIP en TiSA weer op gang komen. Mogelijk willen de VS hierbij gebruikmaken van afspraken die ze momenteel proberen te maken met Engeland, als gevolg van de Brexit. Daarbij proberen de VS een aantal zaken “op te leggen” aan Engeland. Bijvoorbeeld de afschaffing van het gezondheidssysteem NHS. Als EU moeten we hierop goed voorbereid zijn.

Lees de brochure ‘TiSA: feiten en fabels’

Actuele handelsverdragen onverantwoord

De actuele handelsakkoorden, zoals CETA, EU-Mercosur, ECT en TiSA, vinden wij als FNV onverantwoord, want:

• Ze hebben eigen juridische systemen (zoals ISDS en ICS). Deze systemen geven investeerders de ruimte om bestaande rechtssystemen te ontwijken. Dit kan conflicten veroorzaken tussen overheden en buitenlandse investeerders. En dit kan overheden beperken in hun ruimte om maatregelen te treffen in het algemeen belang.
• Ze zijn veelal in strijd met de ambities van het klimaatakkoord van Parijs.
• Europese standaarden en een eerlijke prijs voor boeren komen onder druk te staan.
• Soepelere regels voor internationale producenten. Voor producenten uit andere delen van de wereld, zoals de VS, Canada en Zuid-Amerika, gelden vaak soepelere regels voor milieu, arbeidsomstandigheden, voedselveiligheid en dierenwelzijn
• Onvoldoende bescherming van arbeidsnormen en milieu. Bescherming van arbeidsnormen en milieu zijn op dit moment niet bindend geregeld in de handelsakkoorden
• Onvoldoende bescherming van publieke diensten tegen privatisering. De handelsakkoorden bieden onvoldoende bescherming aan publieke diensten tegen druk tot liberalisering en privatisering (overheidsbedrijven en -diensten die overgaan naar de particuliere sector)

We blijven voldoende tegendruk bieden en ontwikkelen. Daarom zoeken we de samenwerking met andere organisaties op nationaal en internationaal/Europees niveau. Onze Werkgroep Handels- & Investeringsverdragen houdt alle ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Waar nodig en mogelijk ontplooit zij initiatieven om de stem van werknemers, burgers en milieu veel meer mee te laten wegen in handelsafspraken.

Afspraken voor eerlijke, duurzame en sociale handel

Als FNV leggen we samen met andere organisaties druk op onderhandelaars en politici in Nederland en Europa voor eerlijke handel. En voor sociale en duurzame internationale handelsafspraken, die op een democratische en transparante manier tot stand komen, met respect voor mensenrechten. Met sociaal bedoelen we: afspraken die goed zijn voor werknemersrechten en ons welzijn. En met duurzaam: afspraken die goed zijn voor de natuur en het milieu. 

Handel Anders!

In de lobby voor eerlijke en duurzame handelsakkoorden werken we onder andere samen met andere maatschappelijke organisaties in het platform Handel Anders!. Op internationaal en Europees niveau werken we hiervoor o.m. samen met het Internationaal Vakverbond (IVV) en Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV).

Meer weten over Handel Anders!? Lees de folder