Internationale handelsverdragen zijn afspraken tussen twee of meer landen over onderlinge handel. Dat begint op Europees niveau: vooral de EU houdt zich hiermee bezig. Omdat handelsverdragen invloed hebben op onze werknemersrechten, gezondheid en milieu, strijdt FNV voor eerlijke, duurzame en sociale handel.
Handelsverdragen gaan vaak over de toegang tot elkaars markten (handelsbarrières) en de bescherming van investeringen van bedrijven. Het is de bedoeling dat ze ook goed zijn voor de economie en werkgelegenheid. Helaas hebben vooral grote bedrijven (multinationals) er voordeel van. Dat gaat vaak ten koste van bijvoorbeeld onze werknemersrechten, gezondheid en milieu.
FNV heeft in SER-verband – samen met de sociale partners – een aantal uitgangspunten gedefinieerd voor de beoordeling van handels- en investeringsverdragen. Dit noemen we ook wel de SER-meetlat. Dit verwoordt onze voorwaarden voor internationale handelsverdragen:
Als internationale handelsverdragen niet aan bovenstaande voorwaarden voldoen, dan kan dat een aantal negatieve gevolgen hebben:
Investeringsclaims als verdienmodel: de burger betaalt
Via een speciaal juridisch systeem (ISDS, ICS) krijgen multinationals het recht om Nederland (of een ander land in Europa) aan te klagen. Dat kan als zij economische schade ondervinden van bepaalde wetten of maatregelen. Dit betekent dat de winst van grote bedrijven belangrijker wordt dan de bescherming van het milieu, de werknemer en de consument. Als deze (miljarden)claims worden toegewezen, betekent dat veel extra kosten voor de aangeklaagde landen en hun burgers. Dit juridische systeem beschermt alleen de belangen van buitenlandse investeerders. Zo vormen zij oneerlijke concurrentie tegenover binnenlandse investeerders. Het systeem geeft uitsluitend rechten aan de buitenlandse investeerders, zonder bijbehorende verplichtingen.
Banenverlies
De rechten van werknemers komen onder druk te staan. In landen zoals de VS, Canada en de Zuid-Amerikaanse landen zijn arbeidskosten lager en is de productie goedkoper. Regels voor milieu en veiligheid zijn daar minder streng. De landbouw en andere industrieën in Europa worden geconfronteerd met een enorm banenverlies door deze concurrentie uit het buitenland.
Meer onzekere contracten
Bedrijven in Europa gaan goedkoper produceren om te kunnen blijven concurreren. Hierdoor zullen bijvoorbeeld vaste banen ingeruild worden voor goedkope tijdelijke contracten.
Marktwerking
Multinationals krijgen nog meer vrij spel. Het risico hiervan is vooral duidelijk geworden tijdens de COVID-19 crisis. Op zoek naar de goedkoopste productielocaties bleken wij daardoor volledig afhankelijk van China voor de toevoer van persoonlijke beschermingsmiddelen (mondkapjes). De dominantie van multinationals zorgt voor nog meer marktwerking, bijvoorbeeld in de zorg, en nog minder echte banen. Bij marktwerking bepalen vraag en aanbod de prijzen, de kwaliteit en de service.
Slecht voor de gezondheid
Het gevaar dreigt dat er producten op onze markt komen die schadelijk zijn voor onze gezondheid, zoals hormoonvlees, chloorkippen en genetisch gemanipuleerd voedsel. Door handelsverdragen gelden voor sommige producten de regels van het land of gebied van de verdragspartner. Het gaat dan bijvoorbeeld om standaarden voor voedselveiligheid en consumentenbescherming bij cosmetica en medische producten. Standaarden in landen zoals de VS, Canada en de Zuid-Amerikaanse landen zijn veelal lager dan die in Nederland en Europa.
Het Energy Charter Treaty (ECT) geeft kolen-, olie- en gasbedrijven een wapen in handen om de overgang naar een schoon energiesysteem te belemmeren. In meerdere EU-landen is een internationale petitie gelanceerd tegen ECT zodat burgers samen een einde kunnen maken aan dit oneerlijke systeem. Nederland roept Nederlandse en Europese politici op om nu terug te treden uit het ECT en onmiddellijk te stoppen met de geplande uitbreiding van dit verdrag naar andere landen.
De meest actuele handelsverdragen waarover recent door de EU is onderhandeld of op dit moment nog wordt onderhandeld, zijn:
CETA staat voor Comprehensive Economic Trade Agreement, en gaat over vrijhandel tussen Canada en de Europese Unie.
Meer weten over CETA? Lees de folder ‘CETA: feiten en fabels’
Het internationale handelsverdrag EU-Mercosur gaat over vrijhandel tussen Europa en de zogenaamde Mercosur-landen. Dit zijn Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay.
De onderhandelingen zijn afgerond en er ligt een principe-akkoord. Dit akkoord wordt nu voorgelegd aan de lidstaten van de EU en van Mercosur.
Het Energy Charter Treaty (ECT) is een verdrag dat de integratie tussen energiemarkten moet bevorderen. Het verdrag biedt bescherming aan investeerders. Dit met o.a. als doel om de leveringszekerheid en -veiligheid van energie te vergroten.
De TiSA (Trade in Services Agreement) is een wereldwijd verdrag over diensten en TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) is een verdrag tussen de EU en de Verenigde Staten. Ze gaan in op liberalisering van respectievelijk de dienstensector en transatlantische vrijhandel.
De actuele handelsakkoorden, zoals CETA, EU-Mercosur, ECT en TiSA, vinden wij als FNV onverantwoord, want:
We blijven voldoende tegendruk bieden en ontwikkelen. Daarom zoeken we de samenwerking met andere organisaties op nationaal en internationaal/Europees niveau. Onze Werkgroep Handels- & Investeringsverdragen houdt alle ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Waar nodig en mogelijk ontplooit zij initiatieven om de stem van werknemers, burgers en milieu veel meer mee te laten wegen in handelsafspraken.
Als FNV leggen we samen met andere organisaties druk op onderhandelaars en politici in Nederland en Europa voor eerlijke handel. En voor sociale en duurzame internationale handelsafspraken, die op een democratische en transparante manier tot stand komen, met respect voor mensenrechten. Met sociaal bedoelen we: afspraken die goed zijn voor werknemersrechten en ons welzijn. En met duurzaam: afspraken die goed zijn voor de natuur en het milieu.
In de lobby voor eerlijke en duurzame handelsakkoorden werken we onder andere samen met andere maatschappelijke organisaties in het platform Handel Anders!. Op internationaal en Europees niveau werken we hiervoor o.m. samen met het Internationaal Vakverbond (IVV) en Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV).
Meer weten over Handel Anders!? Lees de folder