FNV-oproep aan Europees Parlement: Laat grote bedrijven niet opnieuw wegkomen met onderbetaling, uitbuiting en milieuschade

Kunnen grote bedrijven straks nog verantwoordelijk worden gehouden voor misstanden met onderbetaling, uitbuiting, vakbondsonderdrukking en milieuschade in hun toeleveringsketen? Dat staat deze week op het spel in het Europees Parlement.

Onder druk van de bedrijfslobby wordt nu in Brussel wetgeving afgebroken die in 2024 pas tot stand is gekomen. De Europese Commissie, onder leiding van Ursula von der Leyen, voert een agenda uit die het bedrijfsleven van alle gemakken voorziet, ten koste van mens en milieu. FNV vindt de uitholling van de Anti-wegkijkwet* onbegrijpelijk en roept Europarlementariërs op zich te verzetten tegen de afbraak voor mens en milieu.

Wat staat er op het spel?

Een wet die bedrijven verantwoordelijk maakt voor hun toeleveringsketen, loopt het risico om totaal te worden uitgehold. De toeleveringsketen is het hele proces dat nodig is om een product van grondstof tot klant te brengen[AS1] . Het is dus een keten van bedrijven, mensen en stappen die allemaal betrokken zijn bij het maken of leveren van een product of dienst.

Hoe zit dat?

Om te voorkomen dat de christendemocraten in het Europees Parlement (EVP) een meerderheid zouden vormen met radicaal-rechts op dit dereguleringspakket, kozen de Europese socialisten (S&D) ervoor het verzet tegen de ontmanteling van de Anti-wegkijkwet te staken en mee te gaan in de voorstellen van rapporteur Warborn (EVP). Kern van de afzwakking is dat de reikwijdte van de CSDDD beperkt wordt met 70%, waardoor minder dan 1.000 bedrijven in de hele EU deze regels hoeven toe te passen. Ook wordt de mogelijkheid voor vakbonden en NGO’s om bedrijven aansprakelijk te stellen voor misstanden in hun toeleveringsketen, zodanig uitgehold dat er in feite een lege huls overblijft.

Vakbonden in heel Europa vinden deze afbraak onacceptabel. FNV interim-voorzitter Dick Koerselman: ‘Het zijn de conservatieve bedrijven die alleen maar megawinsten willen maken en het niet zo nauw nemen met de rechten van mens en natuur. Het feit dat Donald Trump en radicaal-rechts blij zijn met deze deal voor deregulering, moet je te denken geven.’

Een groep Europarlementariërs werkt samen om hier een stokje voor te steken en de dereguleringsdeal te laten heroverwegen door alle Europarlementariërs. FNV heeft, net als andere vakbonden in Europa, de Europarlementariërs opgeroepen niet mee te werken aan deze afbraak. Van de Nederlandse delegaties in het Europees Parlement is het nog onduidelijk hoe partijen zoals CDA, D66, BBB, NSC en VVD zullen gaan stemmen. Volgens Koerselman kunnen Europarlementariërs deze week uit twee smaken kiezen: ‘Zetten Europarlementariërs zich in voor de bescherming van werknemers en het klimaat? Of kiezen ze voor nóg meer winst voor het grote bedrijfsleven, over de rug van mens en milieu?’

Misstanden met onderbetaling en uitbuiting

FNV zou de Anti-wegkijkwet kunnen gebruiken om misstanden met onderbetaling en uitbuiting in toeleveringsketens aan te kaarten. Bijvoorbeeld in het transport, de vleesindustrie of in de distributie, waar gebruik wordt gemaakt van lange schakels met onderaannemers, geeft deze EU-wet vakbonden de mogelijkheid om bedrijven aan te spreken op hun gedrag als zij niet optreden om schendingen op te lossen, eventueel tot aan de rechter.

Schendingen van mensenrechten en arbeidsrechten en milieuverwoesting

De Anti-wegkijkwet verplicht grote bedrijven om schendingen van mensenrechten, arbeidsrechten en milieuverwoesting op te sporen en aan te pakken. Daarbij moeten zij kijken naar hun eigen bedrijfsvoering, dochterondernemingen en zakenrelaties in hun eigen keten. Deze EU-wetgeving is een mijlpaal in de jarenlange strijd om bedrijven te binden aan maatschappelijk verantwoord ondernemen.

‘Dat er na de aanpassingen bijna geen enkel bedrijf meer onder deze wet valt en dat van die bedrijven die er nog wél onder vallen de civiele aansprakelijkheid drastisch wordt ingeperkt is onacceptabel. Daardoor komen bedrijven in bijna alle gevallen weer weg met schendingen, zonder ooit een schadevergoeding aan werknemers uit te keren’, aldus Koerselman.

De anti-wegkijkwet (CSDDD)

* Dit gaat om de zogenaamde Corporate Sustainable Due Dilligence Directive (CSDDD), die in het ‘Omnibus 1’ dereguleringspakket opgenomen is om uitgehold te worden.
Dit is de eerste in een reeks van talloze ‘Omnibus’ dereguleringspakketten, waarbij nog veel meer werknemersrechten op de schop dreigen te gaan.