“Sociale dialoog draait om bruggen bouwen en om luisteren”

“We geloven dat de sociale dialoog de enige weg naar duurzame verandering is”, zei FNV-voorzitter Han Busker tijdens zijn openingsspeech op 8 oktober 2019 in de Veerensmederij in Amersfoort. Vanuit die intentie werden op de conferentie ‘Building Bridges’, georganiseerd door Mondiaal FNV, bruggen gebouwd en leerden ruim 200 toehoorders over de best practices in de wereld.

Busker opende de conferentie, refererend aan de historische plek waarbinnen de conferentie plaatsvond. De Veerensmederij was de werkplaats van de Hollandse IJzeren Spoorwegmaatschappij, waar vanaf 1908 de veren voor de onderstellen van de treinwagons werden gesmeed. Een plek ook waar werknemers die in Haarlem deelnamen aan de beruchte Spoorwegstaking in 1903 naar toe verplaatst waren. “Nu heeft het gebouw een nieuwe bestemming gekregen; het resultaat van dialoog en samenwerking”, concludeerde Busker.

“De sociale dialoog gaat over communicatie. We weten dat bedrijven productiever zijn als er een goede sociale dialoog plaatsvindt. Maar in sommige landen zijn ze hier niet aan gewend, omdat ze denken dat ze elkaar niet nodig hebben.” Busker verwees naar de huidige klimaatcrisis, de vluchtelingencrisis en andere mondiale problemen. We hebben geen tijd te verliezen, de problemen zijn te groot, aldus Busker. “Daarom gaan we op deze conferentie voorbeelden uitwisselen die goed gaan. We geloven dat de sociale dialoog de enige weg naar duurzame verandering is. Er zullen altijd problemen zijn, dus je zult altijd wegen moeten vinden om die op te lossen.”

Basishouding en mindset

Prinses Laurentien sprak namens de Number 5 Foundation, een ngo die zich onder meer richt op ondersteuning van dialogen. Zij gaf de toehoorders een soort college over een goede dialoog. “De dialoog is de meest verkeerd begrepen vorm van communicatie”, zei ze. Volgens haar zijn drie basisregels belangrijk: weten waarom je bij elkaar gaat zitten, beseffen dat het om een collectief gedachten proces draait en zorgen voor een onafhankelijke ruimte waar iedereen zich veilig kan voelen.

Ook noemde ze een aantal voorwaarden voor het slagen van een dialoog. “De basishouding en mindset van eenieder moet goed zijn: nieuwsgierigheid, geen ego en de vaardigheid om te luisteren, want het is cruciaal om het belangrijk te vinden wat een ander zegt. Dit leidt tot vertrouwen en begrip. Ten slotte: kijk naar de kracht van mensen, niet naar hun functie. Het gaat erom wat ze kunnen doen.”

Publiek bezit

Alette van Leur, directeur sectoraal beleid van de ILO, ging in op het 100-jarig bestaan van deze tripartiete internationale organisatie. “Dit jaar is ons thema The Future of Work, waarin de sociale dialoog een cruciale rol speelt, mits het is gebaseerd op de vrijheid van vakvereniging. Samen met vertrouwen, commitment en respect vormt het de sleutelvoorwaarden voor een goede sociale dialoog. Die zijn er in verschillende vormen en niveaus. Het is niet: one size fits us all. Sociale dialoog is een publiek bezit. Het draait om bruggen bouwen en om luisteren.”

Ze leidde een panel met een aantal sleutelfiguren, waaronder de Ghanese minister van Arbeid, Ignatius Baffour-Awuah, die stelde dat zijn land al lang met de sociale dialoog bezig is. “We krijgen het beste uit mensen als we ze een stem geven”, aldus de minister. Jyoti Macwan van de Indiase vrouwenvakbond SEWA vertelde over het succes van haar vakbond om voor informeel werkenden sociale voorzieningen te regelen. “Sociale dialoog is heel belangrijk, maar het is niet gemakkelijk”, waarschuwde ze.

Stabiele relaties cruciaal

Paola Simonetti van de internationale vakbeweging ITUC zoomde in op hun campagne ‘It’s time for 8’, doelend op duurzaam ontwikkelingsdoel 8, die over gewoon goed werk en economische groei gaat. Ze wees erop dat 80 procent van de landen in de wereld het recht op collectief onderhandelen negeert. “Als tegenwicht hebben we gewoon goed werk als ontwikkelingsstrategie gekozen.” Peter Bongaerts, directeur van DECP, Mondiaal FNV’s zusterorganisatie bij VNO/NCW, ziet sociale dialoog als een bedrijfsproces. “Stabiele relaties zijn cruciaal voor de werkgevers en beter voor de productiviteit.” Hij herinnerde zich een sociale dialoog in de leerindustrie in Nederland, waar werkgevers alleen onderling met elkaar in gesprek waren. “Het was de ware monoloog, met het gevolg dat investeringen werden uitgesteld. Dat bleek heel slecht uit te pakken van deze industrie. Dus gingen we terug naar de onderhandelingstafel met een meer open mind en we slaagden er in uit de impasse te komen.”

Een ware best practise vertegenwoordigde Alejandro Arrieta, manager bij de Peruaanse groente- en fruitteler Camposol. Waar vroeger vakbonden en bedrijfsleiding lijnrecht tegenover elkaar stonden en onderhandelingen eindeloos duurden, tot aan de rechter toe, heeft het bedrijf een ommezwaai gemaakt. “We zochten naar nieuwe wegen om de productie van avocado’s, blauwbessen en andere verse producten te verhogen. Samen met Mondiaal FNV en DECP zijn we op onderzoek gegaan en is de sociale dialoog verbeterd. Nu hebben we geen stakingen meer, 70 à 80 procent van ons personeel komt nu uit de omgeving omdat ze graag bij ons willen werken, ze hoeven niet meer te reizen. We hebben ontdekt: happy worker, happy company. En geleerd: als je je industrie wilt transformeren, begin dan met de sociale dialoog.”

Kloof tussen wil en praktijk

Het tweede panelgesprek in de middag werd voorafgegaan door een verslag van David Vermijs van Shift, een expertisecentrum op het gebied van bedrijven en mensenrechten, dat rondom de conferentie in samenwerking met Mondiaal FNV de publicatie ‘Respecting trade union rights in global value chains’ heeft uitgebracht. Het rapport gaat in op de kloof tussen het beleid van bedrijven om vakbondsrechten te respecteren en de praktijk waarin deze vaak nog geen realiteit zijn. De publicatie biedt onder andere een verzameling van praktijkvoorbeelden en moet als inspiratie dienen voor bedrijven die met vakbondsrechten, inclusief het aangaan van de sociale dialoog, aan de gang willen.

Onafhankelijke en sterke actoren

Onder leiding van opnieuw Alette van Leur sprak onder meer Catelene Passchier, voorzitter van de ILO-werknemersgroep, over het belang van de sociale dialoog. “Vakbondsrechten zijn het hart van de ILO. Om te luisteren naar elkaar en in dialoog te gaan hebben we onafhankelijke en sterke actoren nodig, politieke wil en committment, respect voor vakbondsrechten en een wettelijk kader dat vakbonden bestaansrecht geeft.” Haar advies aan de zaal: “We zitten hier met de believers, maar in de ILO kom ik ook heel veel weerstand tegen. Jullie moeten daarom ook de onwilligen aansporen. Spring in de richting van vertrouwen en bouw bruggen.”

Marcela Manubens, vicevoorzitter van Unilever’s CSR-afdeling, vertelde hoe een klacht van de internationale sectorbond IUF bij de intergouvernementele organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) leidde tot een sociale dialoog met internationale vakbonden. De klacht betrof een schending van arbeidsrechten bij een Indiase dochteronderneming. Het gevolg was dat contractwerkers voortaan dezelfde rechten hebben als werknemers in loondienst. “Kwetsbaar werk is nu een onderwerp op onze agenda”, aldus Manubens. “We creëren ons eigen beleid rondom bescherming van werknemers.” IndustriALL-directeur Shipbreaking Kan Matsuzaki vertelde over het succes dat is behaald in deze sector dankzij het gestaag opbouwen van vakbonden.

Tijdens de conferentie kon het publiek tweemaal deelnemen aan workshops over sociale dialoog op sectoraal en nationaal niveau. Een inspirerende dag die werd afgesloten door een filmverslag van de Razende Reporters. Daarin kwam prinses Laurentien opnieuw aan het woord: “Sociale dialoog gaat over het uitwisselen van verschillende zienswijzen en uiteenlopende perspectieven om samen nieuwe oplossingen te vinden. Het is een proces van collectief denken en ik geloof echt dat de actuele issues dit soort dialogen nodig hebben.”

Amersfoort, 8 oktober 2019

Tekst: Astrid van Unen

Fotografie: A Rebke Original