Column: Hoera! Marktwerking in de zorg groot succes

De uitgaven zijn de 100 miljard euro overschreden. Niemand had in 2006 toen het marktdenken de zorg in zijn klauwen gedrukt kreeg door een toenmalig kabinet Balkenende – Welke van de 4 kabinetten was het ook al weer? – kunnen denken dat dit zo’n groot succes zou worden.

Column: Hoera! Marktwerking in de zorg groot succes

‘Sterke stijging Nederlandse zorguitgaven’, was 21 juni in alle grote dagbladen te lezen. De uitgaven zijn de 100 miljard euro overschreden. Niemand had in 2006 toen het marktdenken de zorg in zijn klauwen gedrukt kreeg door een toenmalig kabinet Balkenende – Welke van de 4 kabinetten was het ook al weer? – kunnen denken dat dit zo’n groot succes zou worden.

Bij de reacties in de kranten stuiten we meer op een gebrek aan enthousiasme dan op de ongebreidelde vrolijke verhalen die vrijemarktdenkers veelal plegen uit te kramen. ‘Een mijlpaal’, is het commentaar van Frank Kalshoven in zijn column in de Volkskrant. Hij en met hem anderen zien geen reden de champagneflessen te ontkurken bij dit succes van de markt. Misschien zit ’t ‘m in de benadering. In plaats van praten over uitgaven of kosten heb je het in marktjargon over omzetten. Een voorbeeld. De coating-industrie in Nederland brengt zijn jaarcijfers uit. ‘De verfkosten zijn in 2018 in Nederland voor het eerst boven de 5 miljard euro’. Zijn we nu met z’n allen in mineur? Nee. ‘We hebben meer dan 5 miljard euro omgezet in de verf’. De aandeelhouders vieren feest.

In de zorg blijft misschien meer geld in eigen land

Het mooie van onze omzet in de zorg is dat het meer bijdraagt aan de binnenlandse bestedingen. Waar multinationals met lak aan ethiek, zoals in de coating-industrie, alle revenuen naar het buitenland sluizen blijft in de zorg het geld misschien meer in eigen land. Verdacht blijft natuurlijk de farmaceutische industrie die vooral te koop loopt met omzet- of verkoopcijfers en de recepten voor effectief miljardentransport naar het buitenland in handen heeft. Door mooie deals met de belastingdienst, intensief lobbywerk en achterhaalde wetgeving zijn er talloze mogelijkheden voor multinationals om belasting te ontwijken.

De zorgsector kent veel mooie maatschappelijke aspecten. Het biedt werkgelegenheid aan meer dan 1 miljoen mensen. Voor ieder wat wils in de arbeidsmarkt van de zorg. Verzorgend werk door de mensen aan de bedden. Veel ultrahooggeschoold werk voor specialisten en onderzoekers. Het werk van laboranten. Toeleveranciers op het gebied van instrumenten en apparatuur, voeding, hygiëne, verzekeraars, reclamebureaus en ga zo maar door.

De roeping is nog altijd een belangrijke drijfveer voor velen werkzaam in de zorg.

Je redt mensenlevens. Je verbetert de kwaliteit van leven. Werken met passie, iets voor een ander doen. Alle aspecten van het leven komen langs. Als je het zo brengt, is het contrast met het kille marktdenken waar het alleen nog maar om de poen gaat nogal onbehaaglijk. Helaas is dit wel de achtergrond voor het wegsaneren van personeel waardoor de werkdruk in deze sector onaanvaardbaar hoog is geworden. Ondanks versoberingen op personeel is de omzet gestegen. Wellicht hebben overdiagnostiek en overbehandeling een positieve impuls op de omzet.

Gure kou neemt de plek van de onbehaaglijkheid in als we ons realiseren dat het om ziektes gaat. Gelukkig vaak te genezen, soms ook niet. In de vrije markt waar lobbyen een machtig instrument is om je marktaandeel door overheidsbeleid te laten steunen of te vergroten heeft de tabaksindustrie decennia lang de kans gekregen haar omzet te verbeteren. Dit terwijl al evenveel decennia bekend is dat roken de deur opent naar gruwelijke ziektes en de dood. De overheid laat zich lenen als aanjager van zorgomzetverhogende activiteiten. De totale omzet van de zorg in de vrije markt is mede het resultaat van onnodige ziektes en het onvermijdelijke heengaan. Zelfs met een acute stop op tabak zullen de rookwolken in de zorgmarkt nog jaren blijven hangen. Geen zorgen over acuut omzetverlies.

Is roken een duidelijke aanjager van de zorgmarkt dan is het vast een intelligent idee om eens te kijken naar de effecten op de gezondheid van andere activiteiten, waarbij de overheid een stimulerende partij is. Uitbreiding van Schiphol is een uitgelezen kans om de zorgomzet te laten opstijgen. De intensieve veehouderij, paradepaardje van ons kabinet, staat garant voor ontstaan en verspreiding van infecties. Mensen werkzaam in deze sector worden met de nodige behoedzaamheid ontvangen in ziekenhuizen. Hier liggen serieuze kansen voor groei van de zorgmarkt.

Verzekeren zorgstelsel

Het verzekeren van zorg in ons stelsel dat in voor dit onderwerp legendarische jaar 2006 werd ontworpen draagt met een niet te onderschatten aandeel bij aan de totale omzet. In 2017 werd door voorstanders van ons zorgstelsel naar voren gebracht dat met afschaffing 12 miljard euro aan schadeloosstelling aan de verzekeringsmaatschappijen is gemoeid. Er liggen miljardenbelangen bij deze ondernemingen. Geen cent in dit aandeel van de zorgmarkt maakt iemand beter, behalve de portemonnee van de aandeelhouders. Zaken zijn zaken. Er is veel werkgelegenheid in deze administratieve sector.

Sinds 2006 kennen we de basisverzekering. Niet alles is hiermee gedekt. Daarvoor kun je een aanvullende verzekering afsluiten. Deze aanvullende verzekeringen zijn bijzonder succesvol. Hier doe je alleen aan mee als je denkt dat je omzet in deze zorgmarkt hoger is dan de premiekosten. Middels uitgebreide reclameactiviteiten wordt de consument voortdurend aangevuurd om niet te betalen voor iets wat je toch niet overkomt. Waarom je verzekeren voor zwangerschap als je toch niet zwanger kan worden. Waarom tandartskosten verzekeren als je met 2 keer per jaar controle altijd door het leven ging. Verzeker je vooral voor persoonlijke behoeftes. In deze altruïstische woestijn is solidariteit volledig opgedroogd. Je hoeft geen topintellectueel te zijn om te voorspellen dat bij deze aanpak de omzet uiteindelijke groter zal zijn dan de som van betaalde premies. Toch was bij menigeen in de verzekeringswereld de verbazing niet te meten toen deze voorspelling uitkwam. De kracht van reclame werkt prima bij de opdrachtgever.

De markt houdt op waar ethiek begint...

Voelt u zich als lezer niet goed bij het voorgaande? De markt houdt op waar ethiek begint. Bij dit principe is ongebreidelde economische groei niet vanzelfsprekend. Ongeremde gezondheid spreekt veel meer aan. Het zou wel eens heilzame vondst kunnen zijn om verder te denken dan louter het economisch belang. De markt ondergeschikt aan het welzijn. Solidariteitsgedreven zorgverzekeringen in plaats van door egoïsme ontspoorde prikkels.

Voor wie blijft geloven in de markt kan de sterke groei in de zorgsector alleen maar goed nieuws zijn. Daar hoort een marktconforme beloning voor het zorgpersoneel bij. Doe wat aan de werkdruk en geeft ze die 5% loonsverhoging anders raken we ze kwijt. Voorkomen is beter dan genezen.

Jeroen van Linge,
FNV-kaderlid bij NEG