Wat doen vakbonden? Waarom is een vakbond nodig? Wat kan de vakbond voor je doen? Je leest het hier.
Een vakbond is een groep werknemers die zich verenigt. Samen zorgen zij er voor dat de werkgever niet de enige is die ‘macht’ heeft op de werkvloer. Als je uitzoomt, is ‘de vakbond’ dus het totaal aan mensen die lid zijn van zo’n vereniging.
FNV staat voor Federatie Nederlandse Vakbeweging. De FNV is inderdaad een vakbond en bestaat uit twee onderdelen. Aan de ene kant een vereniging van leden, aan de andere kant de 'werkorganisatie'. Die werkorganisatie bestaat uit betaalde krachten die werken om de leden te ondersteunen bij hun vragen.
Wat zijn de taken van een vakbond? Bestuurders doen voor de leden bijvoorbeeld de cao-onderhandelingen, behartigen hun belangen in Den Haag, geven juridische hulp en voeren campagne voor betere arbeidsomstandigheden voor alle werknemers. Om dat werk te laten uitvoeren betalen de leden iedere maand geld (contributie). In de volksmond heten zowel de vereniging en de werkorganisatie 'de vakbond'.
De FNV is de grootste vakbond van Nederland. Vroeger bestonden allerlei aparte bonden (bijvoorbeeld de Bouwbond of de Ambtenarenbond) maar in 2015 is een groot deel van deze bonden gefuseerd tot één grote bond en gingen zij gezamenlijk verder onder de naam FNV.
Alle zaken waar iedereen in ons land aan gewend is zoals vakantie, salaris blijven krijgen als je ziek bent, een tweedaags weekend en een werkweek van maximaal 40 uur, zijn door de (leden van de) vakbonden bevochten. Daar is veel strijd (acties en stakingen) aan vooraf gegaan.
Alles waar we nu zo gewend aan zijn, is dus niet komen aanwaaien. En met iedere nieuwe regering, is het ook weer spannend of er nieuwe plannen worden gemaakt om die zaken weer af te nemen. De vakbond zit er bovenop om die rechten te beschermen. Maar een bond is maar zo sterk als het aantal leden en daarom is het goed als er veel mensen lid zijn van een vakbond.
Wanneer minder mensen zich verenigen (de vakbond heeft minder leden dan voorheen) beginnen dingen te ‘schuiven’. Er is een directe link tussen de macht van de vakbond en de arbeidsomstandigheden in een land. Minder mensen in een vakbond = minder macht. Werkgevers krijgen dan te veel macht en te veel zeggenschap, op werkvloeren en landelijk. Zo simpel is dat.
Laten we een voorbeeld geven:
Stel je eens voor. Alle mensen bij jou op je werk zijn lid van de vakbond. Letterlijk allemaal. Hoe zou een cao-overleg er dan uitzien?
De bond spreekt op dat moment namens ál jouw collega’s (wij noemen dat een organisatiegraad van 100%). Hoe verloopt zo’n gesprek? De werkgever zit een beetje nerveus wiebelend op z'n stoel, want als ze er niet uitkomen, dan kan er wel eens worden gestaakt. En als niémand meer werkt, is dat een enorm probleem. Ze zitten niet te wachten op onrust en ‘gedonder’. Daarom wordt er in zo’n situatie goed geluisterd naar de wensen van het personeel.
Wanneer het ledenaantal van een vakbond afneemt, is er aan de onderhandelingstafels steeds minder mogelijk. Voor jou en je collega’s kan dat betekenen: geen loonstijging, geen goede arbeidsvoorwaarden. Voor Nederland kan dat betekenen: meer macht voor de werkgevers. Als de vakbonden minder leden hebben, betekent dit ook een minder sterke positie in politiek Den Haag voor álle werknemers.
Het kan voorkomen dat een werkgever jou en je collega’s uit elkaar speelt door met iedereen andere afspraken te maken. Als jouw collega goed kan onderhandelen en jij niet, zou je zomaar zonder reiskostenvergoeding kunnen komen zitten, of dat je minder betaald krijgt terwijl je hetzelfde werk doet. Wanneer je je verenigt, vorm je een grote groep en ligt de macht niet enkel bij de werkgever.
Er is inderdaad een arbeidswet waar veel in is geregeld. Maar de arbeidsmarkt verandert continu. Zo had je tien jaar geleden nog nooit gehoord van een fietskoerier die binnen vijftien minuten jouw boodschappen aan de deur brengt.
Dat soort nieuwe vormen van arbeid, brengt weer nieuwe vraagstukken met zich mee. Want stel, die fietskoerier valt van zijn fiets, wordt zijn loon dan nog wel betaald? In de originele plannen van dit soort platforms niet. Daar is de bond het niet mee eens. En dus zijn we continu bezig met strijden voor eerlijke arbeidsomstandigheden voor iedereen en een socialer Nederland.
Dus we stellen veel aan de kaak, soms tot de rechter aan toe. Dat is belangrijk omdat werkgevers elkaar nauwlettend in de gaten houden. Wanneer een vage constructie ergens wél zou werken en niemand verzet zich, wat weerhoudt een andere werkgever dan van het ook doen (als dat bijvoorbeeld goedkoper is)?
Soms worden trucs en foefjes bedacht door werkgevers om onder bestaande wetten en regels uit te komen. Denk aan een transportbedrijf uit ons land die een vestiging opent in een land in Oost-Europa om onder de Nederlandse wetgeving uit te komen en het personeel zo minder hoeft te betalen. In andere gevallen probeert een werkgever soms onder zijn eigen cao uit te komen. Zorgen dat een cao wordt nageleefd en iedereen dus eerlijk volgens afspraak betaald krijgt, is ook werk van de vakbond.
De arbeidsmarkt zal blijven bewegen. De bond beweegt mee en houdt altijd de ogen op de bal: ‘wat doet dit met het werk en inkomen van iemand persoonlijk of van alle mensen?’.
Over staken bestaan veel misverstanden. Soms zie je bij OV-stakingen op een matrix-bord staan: ‘De FNV gaat staken, daarom rijdt jouw bus niet’. Dat is feitelijk niet juist. Het is niet ‘de FNV’ die staakt, maar de werknemers van die bus-organisatie die lid zijn van de vakbond; zij leggen het werk neer. De FNV is geen aparte partij in zo’n conflict. De leden en de FNV zijn één. De FNV is op zo’n moment enkel de woordvoerder van die leden en helpt de staking te organiseren. Staken is in Nederland én Europa een recht. Met andere woorden: je mág in ons land staken mits je je aan de regels houdt.
Staken is iets dat écht als uiterst onderhandelingsmiddel wordt gebruikt. Daaraan vooraf zijn altijd eerst gesprekken gevoerd, brieven gestuurd en ultimatums gesteld. Wanneer de partijen er met praten niet uitkomen, kan worden overgegaan tot een staking. Staken moet worden aangekondigd bij de werkgever. Dat mag niet zomaar en ook niet van het een op het andere moment. Gebeurt dat wel, dan heet dat ‘een wilde staking’.
Wanneer je staakt, kan een werkgever jouw loon inhouden. Wanneer je lid bent van de vakbond, neemt die het betalen van jouw salaris over. Dat geld komt uit de zogenaamde stakingskas. Die bestaat om te zorgen dat leden kunnen staken zonder bang te hoeven zijn voor verlies van inkomsten.
In de vragen hierboven staat vooral beschreven wat je als leden samen voor elkaar kan krijgen. Bij het lidmaatschap van de FNV komen daar allerlei persoonlijke voordelen bij:
De NOS maakte in 2021 een video over de link tussen jouw loon en lid zijn van de vakbond én cao's:
Waar mensen werken, kan een vakbond nooit ontbreken. Wil jij ook meer macht op de werkvloer? Lid worden doe je hier.
En kijk voor mooie vakbondsverhalen op www.vakbondsverhalen.nl.
Lees meer Over de FNV.