SyRI-aanklagers opnieuw naar rechter om profilering inwoners

De overheid blijft inwoners profileren, ondanks een eerder rechterlijk verbod. Daarom bereiden maatschappelijke organisaties, waaronder Platform Burgerrechten en FNV, opnieuw een rechtszaak voor. Drie jaar geleden stapten zij al naar de rechter vanwege de datakoppelwet SyRI.

Die rechtszaak werd gewonnen. Aanleiding voor deze nieuwe gang naar de rechter is onderzoek van Argos en Lighthouse Reports, waaruit blijkt dat de overheid nog steeds op grote schaal onverdachte burgers profileert.

Niet gestopt

De partijen, Platform Burgerrechten, FNV, Privacy First en Stichting KDVP, vinden dat de overheid hier niet mee weg kan en mag komen. Tijmen Wisman, voorzitter Platform Burgerrechten, kreeg inzage in documenten die Argos en Lighthouse Reports opvroegen bij gemeenten en instanties: ‘Ons grote bezwaar tegen de SyRI-werkwijze was dat onverdachte burgers massaal, en op ondoorzichtige wijze werden doorgelicht door het koppelen van persoonsgegevens. Uit de documenten blijkt dat deze werkwijzen na de SyRI-uitspraak gewoon zijn voortgezet.’

Risicolijsten

De risicolijsten ontstaan door een actieve samenwerking tussen onder meer de Belastingdienst, de Sociale Verzekeringsbank, gemeenten en het UWV. Dit gebeurt door het aan elkaar knopen van de eigen, interne lijsten met risicosignalen van inwoners. Maureen van der Pligt, bestuurder FNV Uitkeringsgerechtigden: ‘Het aantal ‘vinkjes’ kan aanleiding zijn inwoners te onderwerpen aan extra controles zoals huisbezoeken. Terwijl voor de betrokkenen totaal onduidelijk is waarom en op welke wijze hij of zij is geselecteerd.’

Politiek beleid

FNV-vicevoorzitter Kitty Jong: ‘Op dit moment wordt in de politiek gesproken over hoe het regime voor uitkeringsgerechtigden te verzachten, en uit te gaan van de menselijke maat. Door wat nu naar boven komt, blijkt eens te meer dat gemeentelijke beleidsvrijheid tot rechtsongelijkheid kan leiden die in tegenspraak is met wat minister Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) bepleit.’

Een kind krijgen is risico-indicator

Uit het onderzoek van Argos en Lighthouse Reports blijkt dat inwoners om allerlei arbitraire redenen aangewezen kunnen worden als risico. Zo is het hebben van een partner in het buitenland een verhoogd risico voor de Sociale Verzekeringsbank. En voor de sociale dienst van bepaalde gemeenten   vorm je een risico als je als vrouw een kind krijgt, terwijl je in de bijstand zit. Het niet gebruik maken van aanvullende financiële hulp in de bijstand komt eveneens langs als een risico-indicator. De verdenking kan dan zijn dat iemand illegaal inkomen verkrijgt.

Toeslagenaffaire

Ook werden signalen uit het inmiddels beruchte risicomodel van de Afdeling Toeslagen van de Belastingdienst in onderzoeken gebruikt als aanleiding om iemand eerder te controleren Dat gebeurde zeker in een stuk of tien gemeenten, blijkt uit het onderzoek.

Informatie wordt gedeeld met derden

Onder het mom van het ‘verbeteren van de leefbaarheid’ worden signalen uit de onderzoeken bovendien gedeeld met een grote buitenschil van derde partijen. Variërend van politieagenten die ergens achter de voordeur wilden kijken tot wijk- en jeugdzorgteams, woningcorporaties en instanties die zich bezighouden met criminaliteit.