Column: Wakker worden na de verkiezingen!
Column van Frans Vanderfeesten & Osama Idries
Op 21 maart ontwaakte een deel van Nederland met een kater. Shock, verbazing, bezorgdheid, angst zelfs om de winst van Forum voor Democratie. Hoeveel steun vindt de vakbeweging in de huidige politiek voor haar belangen? Hoe kan het toch dat een groot kiezersdeel, en ook FNV-leden, stemmen op een partij als FvD of PVV? Welk perspectief heeft de vakbeweging om hierop te handelen?
Allereerst, hoe kansrijk is de vakbondsagenda in het huidige politieke landschap? De Volkskrant analyseert op 29 maart in 'Wat wil Forum[…]?' de grote winnaar van deze verkiezingen op haar stemgedrag in het parlement. Kort samengevat: goed nieuws voor kapitaal, slecht nieuws voor arbeid en minima. Hier gebeurt iets paradoxaals: Er lijkt een trend gaande, waarbij leden en sympathisanten van vakbonden kiezen voor politieke programma's en leiders die de vakbonden en hun agenda onderuit halen. Dat gebeurde ook bij Trump, Orbán, Bolsonaro. Zijn wij, met onze miljoen leden, hun partners, vrienden en kennissen die vergissingen aan het herhalen? Blijft de vakbeweging nog wel relevant?
Daags voor de verkiezingen werd op de ochtend van de FNV Bestuurdersdag de vraag besproken: "Wat doen we met onze leden die sympathiseren met PVV en FvD?" Het luide antwoord uit de zaal dat zij bij ons niets te zoeken hebben en dat wij daar als FNV duidelijk in moeten zijn, kon die ochtend op groot applaus rekenen.
Wij betogen dat, hoewel dat op ideologische gronden klopt, je met zo'n antwoord en de bijval vooral jezelf als vakbeweging in de voet schiet. Wat als zij bij ons niets te zoeken hebben? Bovendien schiet je aan het inzicht voorbij dat je als vakbeweging zelf ook verantwoordelijk bent aan deze situatie. Want FvD kon zo groot worden omdat zij zich anti-gevestigd opstelt: zij klaagt nadrukkelijk het gevestigde bestuur en de gevestigde orde aan. Vele mensen stemden op FvD, niet omdat zij zo graag tegen hun eigen belangen in druisen, maar omdat zij de huidige situatie zat zijn. En hun situatie is niet veel beter dan die van 40 jaren geleden. Terwijl de vakbeweging in het centrum van de polder zit (of zat…).
We zijn namelijk rijk en ongelijk. We zwerven in de mondiale top 7 van BBP per inwoner. Tegelijkertijd groeit de ongelijkheid, dat zie je aan de Arbeidsinkomensquote. Die laat zien dat een groeiend deel van de koek van Nederland gaat naar vermogen ten koste van arbeid. Er is de afgelopen tien jaar 50 miljard structureel bezuinigd op staatsuitgaven. Ook zijn de gemiddelde huishoudinkomens er de afgelopen vier decennia feitelijk niet op vooruit gegaan. Stijging zag je alleen bij de rijkste 30%, terwijl de armste 20% zelfs een daling zag. Ondertussen is de arbeidsparticipatie gegroeid. Er zijn dus meer gezinsleden die werken, en er wordt hetzelfde of zelfs minder verdiend. Onderwijl stijgen de levenskosten. Dit wordt niet vaak onder woorden gebracht, maar wij betogen dat mensen dit wel voelen en daarop protesteren met hun stem.
Wij staan voor in de strijd tussen arbeid en kapitaal, voor een menswaardig maatschappij en met een offensief voor de Race naar boven. Dat betekent ook vragen stellen bij de regels van de wereld, ons eigen aandeel daarin, en met een hoger belang bij de politiek. We worden weer meer bewust van politiek denken en handelen: welke keuzes leiden waartoe? De FNV Kaderacademie ontwikkelt de module 'Politiek Denken en Handelen in vakbondsleren,' zodat bestuurders, consulenten en organizers met kadergroepen kunnen werken aan zulk bewustzijn, en een handelingsperspectief kunnen ontwikkelen om op hun eigen manier dit tij te keren.
Wij blijven een inclusieve vereniging/organisatie waarin niemand uitgesloten wordt, inclusief boze kiezers die tegen gevestigde politiek en bestuur stemmen. Wij kunnen met ons allen en met het juiste bewustzijn onze boosheid beter kanaliseren en richten op onze agenda. Want zoals betoogd zien wij sympathie voor partijen als FvD & de PVV voor een belangrijk deel als een stem tegen gevestigd bestuur & politiek, vakbonden incluis. Omdat FNV onderdeel is van de instituties STAR en SER en medeverantwoordelijk is in het afsluiten van cao's. Zodra deze dynamiek erkend en geaccepteerd wordt, ontstaat weer handelingsperspectief om onze invloed te pakken. En om relevant te blijven in de eenentwintigste eeuw is het van groot belang dat wij als vakbeweging de ogen open houden en compassie hebben voor onze achterban, die haar toevlucht zoekt bij partijen die eigenlijk hun belangen niet voorstaan.
De opkomst van kunstmatige intelligentie en robotisering en een broodnodige energietransitie zijn slechts drie onderwerpen die een ingrijpende uitwerking kunnen hebben op de arbeidsmarkt zoals wij die nu kennen. Politiek bewustzijn van de inrichting van Nederland en welke keuzes ons hier brachten en wat je nu kan doen, dat geeft houvast en emancipeert. Tijd om nog wakkerder te worden! De trainingen en cursussen van de Kaderacademie kunnen daarbij helpen.
Frans Vanderfeesten & Osama Idries
Ontwikkelaars van Politiek Denken en Handelen in Vakbondsleren, FNV Kaderacademie