Eén op de zes rijksambtenaren onder druk gezet om niet-integer te handelen

Eén op de zes rijksambtenaren is weleens onder druk gezet om niet-integer te handelen; in 68% van de gevallen gebeurde dit door de leidinggevende. Het vaakst werd gevraagd om informatie achter te houden (34%) of uitkomsten van rapporten aan te passen (25%).

Publieke en persoonlijke gevolgen

Het merendeel (85%) geeft aan dat niet-integer handelen gevolgen heeft voor het publieke of maatschappelijke belang, zoals bijvoorbeeld beleid op basis van onjuiste informatie en verkeerde of verspilde besteding van geld. Bovendien leidt niet-integer handelen ook tot psychische klachten bij de ambtenaren, zoals stress, angst en/of schuldgevoelens (52%).

Dit blijkt uit een online onderzoek van FNV Overheid dat door 1.368 rijksambtenaren is ingevuld. De resultaten zijn voor de vakbond aanleiding om minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) op te roepen tot maatregelen om een integere overheid te waarborgen.

Geloofwaardigheid van de overheid aangetast

Ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers moeten zich aan gedragsregels houden. Een ambtenaar die de eed of belofte aflegt, zweert of belooft dat hij deze regels nakomt. 91% van de respondenten heeft de ambtseed afgelegd. ‘Rijksambtenaren zijn zich bewust van hun bijzondere positie en hechten veel waarde aan het publieke belang dat ze dienen. Als ze door hun meerderen worden gedwongen niet-integer te handelen, wordt de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de overheid aangetast’, zegt Yntse Koenen van FNV Overheid.

Of zoals twee respondenten het verwoorden: ‘Indirect vertrouwen naar de burger wordt geschaad’ en ‘Door de zaak publiekelijk te maken, schend ik mijn geheimhoudingsplicht. Maar door het niet naar buiten te brengen, krijgt de consument onjuiste informatie’.

Persoonlijke gevolgen

Onder druk worden gezet om niet-integer te handelen, leidt naast psychische klachten ook ertoe dat werknemers zich in hun professionaliteit voelen aangetast (63%), cynisch worden (52%) of met minder plezier naar hun werk gaan (49%). ‘Er wordt niet geluisterd naar medewerkers die de controles moeten uitvoeren bij bedrijven. Er heerst een angstcultuur, veel cynisme en ik zelf ben het vertrouwen kwijt dat mijn manager achter mij staat als ik anders beslis in een dossier’, meldt een respondent.

Minder druk door meer aandacht

Integriteitsproblemen blijken het vaakst voor te komen bij de ministeries van Justitie en Veiligheid (22%), Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (22%) en Volksgezondheid Welzijn en Sport (20%). Bij het ministerie van Financiën is er volgens 72% van de respondenten (heel) veel aandacht voor integer handelen; slechts 9% van de respondenten is zelf weleens onder druk gezet. Koenen: ‘Het lijkt er dus op dat hoe meer aandacht er is voor integriteit, hoe minder mensen zich onder druk gezet voelen om niet-integer te handelen.’

Integriteit is een werkwoord

‘Rijksambtenaren moeten hun werk zo zorgvuldig mogelijk kunnen blijven doen en ze moeten ook in alle veiligheid misstanden kunnen melden. Dit kan alleen als er bijvoorbeeld onafhankelijke vertrouwenspersonen komen en door een verdere versterking van het Huis voor Klokkenluiders’, aldus Mick Bleijerveld van FNV Overheid. ‘Het is bovendien belangrijk dat integriteitsprogramma’s bij alle ministeries een prominentere rol krijgen. Integriteit is een werkwoord: als er niet voortdurend aandacht voor is, dan kan het gaan woekeren als onkruid.’

Over het onderzoek

In opdracht van FNV Overheid heeft onderzoeksbureau Totta Research de integriteit bij de rijksoverheid onderzocht. In totaal hebben 1.368 respondenten de online vragenlijst ingevuld, hiervan was 94% lid van de FNV. De veldwerkperiode was 11 september tot en met 6 oktober 2018.

De FNV heeft een nieuwe website. Hierdoor kan het zijn dat links op deze pagina niet werken of afbeeldingen niet zichtbaar zijn. Excuses voor het ongemak.