Analyse: marktwerking sloopt publieke diensten

Een goed werkende publieke sector zorgt ervoor dat Nederland blijft draaien. Dus moeten we zorgen dat de mensen in bijvoorbeeld het onderwijs, openbaar vervoer en de zorg zo goed mogelijk hun werk kunnen doen. Door bezuinigingen en marktwerking wordt dat steeds moeilijker.

Vergelijk ons land met een auto. Daarin werken heel veel onderdelen met elkaar samen, zodat de auto rijdt, remt en stuurt. En de publieke diensten? Die vormen de motor. Met allerlei radertjes, kabeltjes en andere deeltjes die samen de motor laten draaien. Die motor moet je goed onderhouden, zodat hij soepel en gesmeerd blijft lopen. Regelmatig een beetje olie erbij, de juiste brandstof erin. Doe je dat niet, dan zal hij op den duur steeds vaker haperen. Misschien zelfs stilvallen. Gevolg: de hele auto komt niet meer vooruit.

Vreemde keuzes

Klinkt logisch, toch? Dan is het best vreemd dat juist op dat enorm belangrijke onderdeel – de publieke diensten – al jaren wordt bezuinigd. Met grote gevolgen voor de kwaliteit van die diensten. En dus voor Nederland. Een van die oorzaken: marktwerking. Het idee: zo veel mogelijk service/kwaliteit voor zo min mogelijk geld. Alleen zijn bedrijven en organisaties daarin doorgeslagen. Zij vinden de winst belangrijker is dan de kwaliteit van het werk en hoe hun mensen dat werk moeten doen.

Samenwerking, geen marktwerking

De mensen die werken in deze bedrijven en organisaties hebben dagelijks te maken met de gevolgen hiervan. De werkdruk is hoog, de lonen laag. Tijd en ruimte voor extra aandacht en zorg is er amper of zelfs helemaal niet. Dit moet anders. Want voor goed publiek werk heb je samenwerking nodig, geen marktwerking.

Doorgeslagen marktdenken is een keuze

Steeds meer publieke diensten zijn de afgelopen tientallen jaren geprivatiseerd. De vrije markt moest zorg, vervoer, telecom, bouw goedkoper en sneller maken. Maar, als dat al lukt, wordt de prijs te vaak betaald door werknemers. Arbeidsvoorwaarden zijn inzet van de onderhandelingen en de kwaliteit gaat achteruit. Doorgeslagen marktwerking is een keuze. Kies anders! In een socialer Nederland hebben we twee opties:

Keuze 1: Niet alles hoeft naar de markt. Je kan als overheid echt dingen zelf blijven doen.

Keuze 2: Sta voor goed werk, ook als overheid en opdrachtgever:

• Borg goede arbeidsvoorwaarden bij aanbestedingen. Gelijk werk = gelijk loon en gelijke kosten;
• Zorg voor voldoende budgetten. Oormerk ze, als het geld naar provincie of gemeente gaat;
• Zorg wettelijk voor goede overgang van het personeel, als een ander bedrijf het werk overneemt;
• Geef werknemers inspraak op de voorwaarden van een aanbesteding.