'Mensen zijn totaal onwetend'

Om te leren en te informeren, dat is het doel van de Indiase vakbondsleider Chennaiah Poguri van de landbouwvakbond NAAWU tijdens zijn bezoek aan Nederland, eind juni. Hij komt er onder meer achter dat de werkomstandigheden in de Nederlandse agrarische sector niet overal rozengeur en maneschijn zijn. En dat agrarische bedrijven en vakbonden verenigd zijn in Stigas, het instituut voor veilig en gezond werken. “Mooi dat de FNV dit met ons deelt.”

Chennaiah Poguri

De lege tonnen waaruit de pesticiden kwam, gebruikten ze voor rijstopslag

Stigas ontvangt op een gewone donderdag een delegatie van Mondiaal FNV, waaronder vertegenwoordigers van organisaties en vakbonden uit Zimbabwe, Indonesië en India. FNV-bestuurder Jeroen Brandenburg, tevens voorzitter van Stigas, vertelt bij aanvang van de bijeenkomst dat de Nederlandse agrarische sector zo’n 400 duizend flexwerkers telt, vooral migrantwerkers, en dat daarbij de taal soms een probleem is. “Laatst zagen we nog twee Poolse werknemers in een lelieveld terwijl de boer pesticiden aan het sprayen was. Voor ons is het soms lastig om met hen in contact tekomen vanwege de taalbarrière, maar we willen hen wel informeren.” Die pesticiden, die zijn overal een probleem. “Wij willen er volledig vanaf”, zegt Brandenburg. “Liefst gaan we richting biologische landbouw.”

Veiligheid, vitaliteit en verzuim

Stigas’ uitgangspunten zijn de 3 V’s: Veiligheid, Vitaliteit en Verzuim. Ze doen onderzoek en geven voorlichting, onder meer met pictogrammen en infosheets in verschillende talen. Ze combineren kennis en advies over preventie en hebben parttime eigen dokters in dienst. Binnen het instituut zijn verschillende werkgroepen actief, waaronder de werkgroep OHS (Occupational Health & Safety), die over gezondheid en veiligheid op de werkvloer gaat. Zij stellen jaarlijks de OHS-catalogus vast met afspraken over de minimum eisen aan verantwoord werken.

Pesticiden oorzaak van ziekten

Pesticiden hebben speciale aandacht. Daarvoor moet een inkoper, maar ook de gebruiker volgens de wet een vergunning hebben. En die wordt pas verstrekt als ze een cursus hebben gedaan. Nederland heeft een lange lijst van verboden pesticiden. Ook dat heeft een reden. Volgens de Parkinson Vereniging zijn pesticiden voor 50% de oorzaak van de ziekte Parkinson. Uit onderzoek blijkt dat verschillende soorten kanker worden veroorzaakt door pesticide gebruik. De lelieteelt is hiervan een illustratief voorbeeld. Een huisarts die in de buurt van een lelieteeltgebied woont en werkt, ziet dat leukemie, Parkinson en MS vaak voorkomen. Begin juli maakte de RIVM bekend dat alle Nederlanders het giftige pfas in hun bloed hebben. Dit zijn chemicaliën die vanwege hun nuttige eigenschappen in talloze producten zitten, maar amper afbreken.
 

Dan gaat over door de EU toegestane pesticiden, maar in India mogen bestrijdingsmiddelen gebruikt worden, die in de EU inmiddels verboden zijn. Chennaiah Poguri vertelt dat ze op een boerenbedrijf de relatie tussen pesticiden en Parkinson hadden vastgesteld, maar toen het op compensatie aankwam, werd dit ontkend door de onderzoekers. Later vertelt hij tijdens een interview dat hij verrast was door de informatie dat 50% van de Parkinsongevallen wordt toegeschreven aan pesticide gebruik.

Lege pesticidentonnen gebruikt voor rijstopslag

“Ik wist wel dat het impact heeft op de omgeving, maar niet dat het zoveel impact heeft. Tien jaar geleden hebben we 150 boeren en landarbeiders gevraagd naar de manier waarop ze met pesticiden omgingen. In die tijd was de blootstelling ervan extremer, toen werden nog geen persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt. In die tijd hingen de landarbeiders hun tijdens het sprayen gedragen kleding op na het werk en deden die de volgende dag weer aan. De lege tonnen waaruit de pesticiden kwam, gebruikten ze voor rijstopslag. Omdat dit veilig was tegen insecten. Ook diervoer werd in deze tonnen opgeslagen.”

Vakbond traint in veilig en gezond werken

Sinds twee jaar voeren de bonden van NAAWU een train-de-trainer programma uit rond OHS. Poguri: “We leren de vakbondsleden ook om goede persoonlijke beschermingskleding te eisen.” Dat heeft een reden. Hij vertelt over twee incidenten die zes jaar geleden plaatsvonden in de Indiase deelstaat Telengana. Een 45-jarige en 38-jarige werknemer, die op verschillende boerderijen aan het sprayen waren, kwamen om. De incidenten gebeurden tien dagen na elkaar. Ze kregen na het sproeien ademhalingsmoeilijkheden. De ene stierf ter plekke, de ander enkele dagen later in het ziekenhuis. “Vaak werken man en vrouw samen”, vertelt Poguri. “Bijvoorbeeld: zij vult de tank met pesticiden die hij op zijn rug draagt. Een keer kreeg een vrouw enkele druppels op zich en zij raakte blind. Dit gebeurde in dezelfde periode als de genoemde sterfgevallen en had grote impact op de werknemers.

Totaal onwetend

Deze werkgerelateerde ongelukken hebben binnen de vakbeweging geleid tot een duidelijke focus op OHS, door onder andere meer voorlichting te geven. Op de tonnen met pesticiden staan de waarschuwingen niet in de taal die ze in Telengana spreken. Bovendien: de meesten landarbeiders kunnen niet lezen. Mensen zijn totaal onwetend.”

Pesticiden bannen

Poguri noemt de kennis over het gebruik van pesticiden die hij bij Stigas heeft opgedaan heel bruikbaar. “Mooi dat de FNV dit met ons deelt. We zullen die in campagnes gaan gebruiken. Eén van de pijlers is deze ontwikkeling te stoppen. Het beleid moet veranderen en de lijst met verboden pesticiden moet worden uitgebreid. Er staan nu 42 soorten op en dat is te weinig.” Vakbond NAAWU werkt samen met ngo’s die pesticiden willen bannen. “We doen gezamenlijk onderzoek naar giftige pesticiden, omdat deze weer een relatie hebben met het milieu en de klimaatverandering. We vinden dan ook dat er alternatieven moeten worden gebruikt.”

Samen bepalen wat veilig werken betekent

Een model als Stigas, waarin bedrijven en vakbonden samen bepalen wat veilig werken betekent, noemt hij ideaal. “In India is geen dialoog tussen bedrijven en werknemers. Zaadbedrijven hebben een soort schild van vertegenwoordigers om zich heen, die de boeren inhuren voor het verbouwen van zaden. De landarbeiders die worden ingehuurd door de boeren, kennen de bedrijven niet, zij hebben alleen contact met de boeren. Het is een complex systeem, maar een sociale dialoog is denk ik niet onmogelijk. We beginnen met een studie naar OHS in de zaadsector. We gaan onderzoeken hoeveel het kost om een gezond OHS-systeem op te zetten. Zodat we tegen bedrijven kunnen zeggen: zoveel kost een gezond leven.”

Interview: Astrid van Unen
Fotografie: Roderick Polak