Van bloedkool naar kool : FNV'ers bezoeken mijnen in Colombia

“Mijnwerkers zijn voorbodes om dingen te veranderen,” zegt FNV-kaderlid Ton Kitzen onderweg naar Colombia’s meest omstreden mijn Drummond. “De solidariteitsgedachte onder mijnwerkers is veel beter ontwikkeld, omdat het zo’n gevaarlijk beroep is: je hebt elkaar in dit vak nodig”.

Wim Dekkers (midden) en Ton Kitzen (rechts). Links staat
Mauricio Rubiano, toenmalig consultant van Mondiaal FNV in Colombia.

Door: Sytske Jellema

Samen met kaderlid Wim Dekkers is Kitzen in Colombia om te kijken hoe veilig en gezond werken in de Colombiaanse mijnbouw is. Eerdere bezoeken aan Wit-Rusland en Turkije leidden tot samenwerkingen met plaatselijke vakbonden aldaar. De twee kaderleden ontwikkelden een methode waarmee ze vakbonden helpen hun positie, en daarmee de gezondheid en veiligheid van de werknemers te verbeteren. In Colombia zijn ze voor de eerste keer: om te luisteren naar de verhalen van lokale vakbonden en om twee mijnen te bezoeken.

Ziekteverlof

De chauffeur van de taxibus scheurt hard door het desolate landschap van het departement Cesar. “Kijk dat is alvast een goed teken,” zegt Kitzen bij het zien van een dekzeil over een vrachtwagen met kolen. “Dat was niet het geval in Turkije, daar vloog het stof in het rond”. Onderweg vertelt hij honderduit over hoe zijn familie generatieslang in de mijnbouw heeft gewerkt. “Mijn vader had zijn hele arm vol met littekens, zegt Kitzen. “Dat waren krassen die hij en zijn collega’s zelf aanbrachten als ze genoeg hadden van het harde werken en vrijaf wilden. Op die manier konden ze een tijdje met ziekteverlof.”

Groot respect

Dekkers, net als Kitzen afkomstig uit Limburg, valt hem af en toe bij: “Ik heb lang geleden zelf nog een jaar in de mijn gewerkt. Wat was dat diep! We gingen wel tot 1200 meter de grond in.” Beide heren praten met groot respect voor het mijnbouwvak. “Ik zou graag willen dat Nederland iets minder bekrompen keek naar kolencentrales, het kan ook op een gezonde manier functioneren”, zegt Kitzen.

Ziek door werk

“Ik voel me ziek door mijn werk in de mijn”, vertelt Carlo Andre Ochoa van de vakbond Sintradrummond. Er zitten stofdeeltjes in mijn long en mijn ruggenwervel is op twee plekken krom.” Ochoa krijgt volgens het ‘Amerikaanse systeem’ betaald, wat wil zeggen dat hij per uur wordt betaald. Door zijn ziekte kan hij nog maar halftijds werken, waardoor hij niet genoeg overhoudt om zijn gezin te onderhouden. Ochoa: “Als ze echt een Amerikaans systeem willen doorvoeren, laat Drummond ons dan ook in dollars betalen!”

Hij krijgt bijval van een andere vakbondslid van Sintradrummond, dat eveneens ziek is. “Toen Drummond in deze regio kwam 21 jaar geleden, was dat een droom: iedereen wilde voor hen werken. Nu na vijftien jaar voor Drummond te hebben gewerkt, kan ik zeggen dat niemand nog voor hen wil werken.”

21 jaar uitbuiting

Niet alleen veroorzaken de steenkoolmijnen gezondheidsschade aan de werknemers, zo vertellen de vakbondsleden, ook wordt de omgeving en het milieu aangetast. Er is een groot gebrek aan drinkwater en veel water is bovendien vervuild. “Jullie in Nederland moeten ophouden met kolen van Drummond kopen”, spreekt de vakbondsleider concluderend uit, “Drummond staat symbool voor 21 jaar uitbuiting.”

Werkgelegenheid

Aandachtig luisteren Kitzen en Dekkers naar de emotionele relazen van de vakbondsleden. Als iedereen gesproken heeft, zegt Kitzen: “Drummond zorgt ook voor veel werkgelegenheid in deze regio. Willen jullie echt dat Drummond weggaat? Vergelijk Colombia eens met India, waar nauwelijks mensenrechten zijn en 150 kolencentrales gebouwd worden, of Turkije die er 75 op stapel heeft liggen. Dat zou toch nog veel erger zijn?” Een beetje beduusd horen de vakbondsleden de woorden van Kitzen aan. “Misschien zijn ze nog niet toe aan deze boodschap”, zegt hij na afloop. “Maar kolencentrales behoren nog niet tot de verleden tijd.”

Tour door de mijn

De hitte slaat op hun gezicht als Dekkers en Kitzen de taxibus uitstappen voor de poorten van Drummond. Meteen staan twee werknemers met koud water en vers fruit klaar, en wacht hen een paar gloednieuwe veiligheidsschoenen. Na een paar veiligheidsinstructies krijgt de Nederlandse delegatie een tour door de open-pit mijnen. Ze mogen een van de megagraafmachines in om te praten met een tevreden graafmedewerker, en bekijken de mijn van alle kanten. Dekker en Kitzen vuren kritische vragen af over de warmte in de cabine van de graafmedewerkers, of er voldoende water beschikbaar is voor de mijnbouwers, waar de lunchplekken zijn bij de mijn en of de stoel ingesteld kan worden van de graafmachines. Op alle vragen geeft Drummond geduldig antwoord.

Interactie met vakbonden

“We hebben een paar jaar terug een prijs gewonnen voor risicopreventie, maar we staan altijd open om te leren” zegt het Hoofd Veiligheid van Drummond. De PR-manager vult aan: “We zijn in het verleden lang niet altijd open geweest in onze communicatie. Een paar jaar terug is dat veranderd. We geven rondleidingen en elke week is er interactie met de vakbonden. Maar liefst 61 procent van de Drummond medewerkers is lid van de vakbond.”

Bloedkolen moeten weer kolen worden

“Thanks for the open discussion”, zegt Kitzen na afloop. “Ik bedoel dialoog”, corrigeert hij zich. “Ik ben een beetje in verwarring”, zegt Dekkers na afloop. Het verhaal van Drummond is 180 graden anders dan wat de vakbondsleden me vertelden. Misschien dat het nieuwe, open beleid nog niet is doorgedrongen bij de vakbondsleden.”

Ton Kitzen merkt op dat er nog veel wantrouwen is tussen de werkgever en de vakbond. “Het zou mooi zijn als de bloedkolen* van Drummond in de toekomst weer kolen kunnen heten”, zegt hij verwijzend naar de bijnaam voor de steenkool van Drummond (zie kader). De vrede die een einde zal maken aan vijftig jaar burgeroorlog zal daar aan bij moeten dragen, maar ook een verbeterde sociale dialoog tussen werkgever en de vakbond, die de arbeids- en gezondheidsomstandigheden verder verbeteren. Kitzen: “Ik denk dat daar mogelijkheden liggen”. 

Ton Kitzen hield een blog bij van de reis.

Klik hier om de blogs te lezen

--------------------------------------------------------------

* De mijnschachten van Drummond in Colombia zijn goed voor ruim 80.000 ton steenkool per dag en verantwoordelijk voor een gedeelte van de Nederlandse energievoorziening.

Bijna twee jaar geleden kwam Drummond in opspraak door een rapport van de Nederlandse organisatie PAX. Daarin werd beweerd dat Drummond paramilitairen (private legereenheden) inzette om mensen van hun gronden te verjagen en te vermoorden. Het rapport leidde tot verschillende rechtszaken en een bezoek van minister Lilianne Ploumen aan de omstreden mijnen. De steenkolen kregen de naam ‘bloedkolen’.

De Niet-Gouvermentele Organisatie Bettercoal werd ingeschakeld om bij te dragen aan een verantwoorde steenkoolproductie in Colombia, waarbij mensenrechten en het milieu gerespecteerd worden. Vakbondsleden van Sintracarbo en Sintradrummond geven aan dat ze nog geen enkele verbetering gezien hebben sinds de publicatie van het PAX-rapport.