“Dankzij vakbond GAWU zijn er minder problemen in de palmoliesector”

In het hart van de bruisende palmoliesector van Ghana, waar de lucht dik is van de geur van verwerkte palmpitten, manoeuvreert de 30-jarige Wawoe Francisca Afio een vrachtwagen door smalle fabrieksstraten.

Francisca is niet zomaar een vrachtwagenchauffeur en tractorbestuurder; ze is ook een opgeleide monteur die alle kansen heeft getrotseerd om de beste van haar klas te worden. Maar achter het stuur is ze ook een vrouw die vastbesloten is om de gendernormen aan te vechten, terwijl ze nauw samenwerkt met de vakbond om te pleiten voor genderbewuste en gevoelige systemen en structuren voor vrouwen in door mannen gedomineerde industrieën.

Francisca Wawoe in haar truck

Opgroeien als marskramer

Francisca’s verhaal begint in Kpone Katamanso, waar ze haar kindertijd doorbracht tussen rijdende voertuigen, waar ze vis- en maisproducten verkocht aan reizigers. Het was een wereld van overleven, een dagelijkse drukte waar ze al vroeg veerkracht leerde. “Ik begon met venten toen ik net vier was”, herinnert Francisca zich. “Verkopen op straat was zwaar en ik wilde iets beters. Maar toen ik de banen bekeek die beschikbaar waren, vond ik geen enkele uitdagend genoeg.”

Een advertentie in de krant veranderde haar leven. In de Daily Graphic stond een vacature van het Adidome Five Star Engineering Institute met een oproep aan jonge vrouwen die geïnteresseerd waren in het bedienen van tractoren. “Ik zag de advertentie net op tijd, het was de laatste dag voor aanmeldingen”, zegt ze. “Oorspronkelijk zouden ze maar 30 vrouwen selecteren, maar ik had het geluk dat ik de 31e was.”

Barrières doorbreken in de klas

Inschrijven voor het programma was slechts de eerste horde. Als afgestudeerde van de Junior High School (JHS) zonder technische vooropleiding, kwam Francisca terecht naast studenten met een sterke technische achtergrond. “Het was wel een gevecht”, geeft ze toe. “Ik hield van landbouw, omdat ik was opgegroeid op boerderijen, maar ik hield nooit van wiskunde. Theorielessen waren een nachtmerrie - ik begreep er nauwelijks iets van. Zelfs mijn technische klasgenoten hadden het er moeilijk mee. Maar tijdens praktijksessies straalde ik.”

Haar doorzettingsvermogen loonde. Aan het einde van het programma was ze niet alleen de beste van haar vrouwelijke medestudenten, maar presteerde ze ook beter dan veel van de technische studenten.

Francisca klaar voor haar dagelijkse werkzaamheden

In 2021 ging Francisca aan de slag bij de Ghana Oil Plantation Development Company Ltd (GOPDC) in Kwae, in de oostelijke regio. Als moeder van twee kinderen vertelt ze over de vele uitdagingen die vrouwen in haar vakgebied tegenkomen. “Sommige van mijn vrouwelijke collega’s zijn vertrokken vanwege gezondheidsproblemen”, vertelt ze. “Velen hadden last van onregelmatige menstruatiecycli en sommigen worstelden met onvruchtbaarheid. Het werk is fysiek zwaar en zonder visie en vastberadenheid houd je het niet vol. Ik doe dit werk nu zeven jaar en niemand kan zeggen dat hij of zij het zonder problemen heeft gedaan. Maar ik blijf rijden.” Francisca erkent dat de verschillende vakbondsactiviteiten, zoals voorlichting over veiligheid en gezondheid op het werk en het bevorderen van een geweldvrije werkplek in grote mate hebben bijgedragen aan het verminderen van problemen in de sector.

Vechten voor betere arbeidsomstandigheden

De strijd van Francisca is niet alleen persoonlijk, maar geldt voor de meeste vrouwen. De General Agricultural Workers’ Union (GAWU) die in het bedrijf actief is, is zich bewust van de verschillende problemen waar vrouwen op de plantage mee te maken hebben. Volgens de voorzitter van de vakbond, Opoku Adjei George, heeft de bond met financiële steun van Mondiaal FNV onderzoek gedaan en onderwijs en training gegeven, evenals bewustwordingsprogramma’s opgezet. De resultaten zijn gebruikt in gesprekken met het management, wat heeft geleid tot genderbewust beleid en collectieve overeenkomsten om werknemers, met name vrouwen, te beschermen.

“We zorgen ervoor dat het bedrijf een beleid heeft dat werknemers beschermt tegen misbruik en ongunstige omstandigheden”, zegt George. “We hebben een klokkenluidersregeling, beleid dat verbaal misbruik tegengaat en maatregelen tegen seksuele intimidatie.” De vakbond heeft ook systemen opgezet waarmee werknemers gevallen van misbruik kunnen melden.

Met betrekking tot beschermende kleding voegt de GAWU-voorzitter eraan toe: “Elke werknemer krijgt persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s), maar sommigen kiezen ervoor om ze niet te dragen. Als je zonder wordt betrapt, heeft dat consequenties.” Op dezelfde manier heeft GAWU met het bedrijf samengewerkt aan het bevorderen van een genderbenadering van veiligheid en gezondheid op het werk (OSH), waaronder persoonlijke beschermingsmiddelen die geschikt zijn voor zowel vrouwen als mannen, en aan het aanpakken van de gendereffecten van plantagewerk.

Gender, diversiteit en inclusie

Andoh Enyam Andrew, Community Relations Manager bij het palmoliebedrijf GOPDC, benadrukt de inzet van het bedrijf voor genderintegratie. “Van de 4.000 werknemers hebben we meer dan 40% vrouwen in dienst, inclusief vrouwen uit de omliggende gemeenschappen, die we kansen geven zonder te discrimineren”, zegt hij. “Wij geloven in gendergelijkheid. Zodra iemand de passie en drive heeft, beoordelen we haar en nemen we haar in dienst, ook mensen met een handicap.”

Het gemeenteraadslid van Kwae, Evans Azumah, waardeert de inspanningen van GOPDC om de meeste jongeren in de verschillende gemeenschappen in dienst te nemen. “De gemeenschappen kunnen GOPDC niet genoeg bedanken voor het in dienst nemen van minstens 60 tot 70% van de jongeren in de gemeenschappen. Dit heeft sociale problemen zoals tienerzwangerschappen aanzienlijk verminderd,” legt hij uit.

Een oproep tot verandering

Francisca is in elk geval vastbesloten om aan te dringen op hervormingen in de hele sector. Ze heeft samen met de vakbond en haar collega’s gepleit voor eerlijke lonen, mentorschapprogramma’s en beleid dat ervoor zorgt dat geschoolde vrouwen niet over het hoofd worden gezien en goed worden geïntegreerd. “Vrouwen in deze sector werken net zo hard, zo niet harder, dan mannen. We hebben genderbewust en gevoelig beleid nodig dat onze waarde weerspiegelt en onze inspanningen beloont,” stelt ze.

Hoewel ze voorlopig achter het stuur blijft zitten, klinkt Francisca’s stem steeds luider. Ze rijdt niet alleen met vrachtwagens en tractoren, ze zorgt ook voor verandering. Voor vrouwen in de techniek, landbouw en daarbuiten is ze een baken van hoop geworden.

Tekst: Rosemond Akuorkor Adjetey

Fotografie: Mark Aduala